De vrijheid om te vergeven

Jezus handelde in grote vrijheid. Ook in zijn tijd vroegen mensen zich af hoe het komt dat hij met gezag sprak en deed. Waar heeft Jezus zijn boodschap vandaan? We moeten eerlijk toegeven: we komen hier nooit helemaal achter. Zijn leven heeft een geheim.

We kunnen verwijzen naar een belangrijke menselijke ervaring. Ouders geven alle goeds aan hun kinderen, zonder iets van hen te kunnen terugvragen. Vele ouders hebben daar moeite mee, maar doen het toch. De onvoorwaardelijke vergeving die Jezus aanbiedt, is verwant aan deze ervaring.

Wie is die man?

Maar ook Jezus leeft in een geschiedenis van onrecht en vergelding. Hij beroept zich op God en zegt God na te volgen. Tegelijk verandert hij door zo te vergeven de manier waarop in Israël over God gedacht en gesproken was.

Heeft hij misschien een speciale band met God? Kon hij vergeven omdat hij zelf buiten de kringloop van onrecht en vergelding stond? Was dit omdat hij zelf nooit onrecht gedaan had en zo buiten de kringloop kon blijven? Het zijn vragen die na zijn dood gesteld blijven worden.

Vergeving als grondslag

Er zijn waarschijnlijk eerder mensen geweest die onvoorwaardelijk vergeven hebben. Maar Jezus maakte het tot de kern van godsdienstig leven en tot een grondslag van zijn groep, een nieuwe gemeenschap. Daarin had hij een geheel eigen creativiteit en uniciteit. Jezus spitst de bevrijdende boodschap van Israël over de mogelijkheid van vergeving nader toe.

We weten niet in hoeverre Jezus zich bewust is geweest van de consequenties van zijn aanbod van onvoorwaardelijke vergeving. Voor hem maakte het deel uit van het komende rijk van God. Zijn tijdgenoten zagen de consequenties al evenmin. En ook wij, die 2000 jaar later leven, worstelen met dit aanbod van Jezus. We voelen ons er soms onplezierig over, omdat ook wij niet kunnen overzien wat het betekent, noch voor ons eigen leven, noch voor de samenleving en de kerk.

Basiservaring

De mogelijkheid tot onvoorwaardelijke vergeving is een basiservaring waar het christendom nog steeds uit leeft. Ik was eens in een moskee waar de imam mij vroeg of God vergaf, als we God daarom baden. Ik antwoordde zonder aarzeling: ja.

Dat was in de islam niet zo, zei de imam. Voor hem was de almacht van God belangrijker. God besliste of hij wel of niet vergaf, en op het eind van je dagen zou je ontdekken wat God besloten had. Hij was met heel de Kor’an overtuigd van de barmhartigheid van God, maar niet van de zekerheid van vergeving.

In de Indische religies spelen recht, vergelding en vergeving een veel minder grote rol. De verhoudingen met het Al relativeren het recht en onrecht in de menselijke verhoudingen.

Lijdensverhaal

Deze basiservaring begint bij de historische figuur van Jezus van Nazaret. Misschien was zijn praktijk van vergeving de diepste grond van zijn arrestatie en executie. In het lijdensverhaal van Lucas vergeeft Jezus op het kruis de moordenaar die met hem gekruisigd is en erkent dat Jezus onschuldig is. Een andere schrijver heeft aan het lijdensverhaal toegevoegd dat Jezus God vraagt zijn vijanden te vergeven. Volgens mij heeft deze auteur goed gezien wat Jezus bezielde. Ik sluit me graag bij zijn interpretatie aan.