Liever een vrij mens dan een exorcist

Omslag van de eerste editie van het blad.

Het dagblad Trouw meldde op 13 september dat er in Polen op het initiatief van een groep priesters een nieuw tijdschrift is opgezet met als onderwerp duiveluitdrijving. Het blad heet Egzorcysta, waarin wij het Nederlandse woord exorcist kunnen herkennen. Er schijnen nu 120 duiveluitdrijvers in Polen actief te zijn. Vijftien jaar geleden waren het er nog vier.

Een van de initiatiefnemers, Alexander Pobacki verklaart de toename vanuit het kapitalisme: er is goed geld mee te verdienen. De mensen staan als het ware in de rij; ze moeten soms drie maanden wachten voor ze aan de beurt komen. Het feitelijke exorcisme bestaat uit enige gebeden uit een boekje met gebeden van paus Johannes Paulus II. Het wordt me niet duidelijk of het tijdschrift sympathie wil wekken voor exorcisten of kritisch wil zijn.

Ik ben zelf nog tot exorcist gewijd. Dat gebeurde destijds enige jaren voor de priesterwijding. ‘Exorcist’ was een van de vier kleine wijdingen. Het was een soort voorbereiding op de wijding tot diaken en priester. Je mocht er niets mee doen, en niemand was van plan zich als exorcist te vestigen.

In de vroege Middeleeuwen dreef de ‘exorcist’ in de kerk niet zozeer duivels uit, maar zette hij mensen die psychische problemen hadden en bij gebrek aan beter in een kerk verbleven, de kerk uit als er een dienst was. Die werd dan niet verstoord door geschreeuw en gegil van de ‘bezetenen’. De term ‘bezeten’ is zo gek nog niet. Je bent niet meer jezelf en ervaart dat je jezelf niet meer in de hand hebt. Je lijkt het bezit te zijn van iets of iemand.

In de evangeliën wordt verschillende keren gesuggereerd dat de bezetene beheerst wordt door de menigte, of liever de ‘meute’. Dat je warrig of zelfs gevaarlijk bent, kan dat geen verrassing zijn. De genezene mag vaak niet terugkeren naar de meute waartoe hij behoort.

Ik kan me voorstellen dat bezetenen bevrijd kunnen worden door de ontmoeting met een waarlijk vrij mens. De moderne psychologie heeft diagnostisering ingevoerd, maar hoe wetenschappelijk deze is, is niet duidelijk. Verschillende theorieën van Sigmund Freud hebben een sterk mythisch karakter. Volgens mij zijn theorieën maar van beperkt belang. De ontmoeting met de vrijheid van een therapeut is een belangrijk, zo niet het belangrijkste ‘geneesmiddel’.

Sommigen verwachten dat met de toename van onze wetenschappelijke kennis geloof en godsdienst verder zullen afnemen. Anderen zeggen dat met het verlies van het christelijk geloof het niet-rationele juist sterk zal toenemen. Maar religies zijn vaak niet zo irrationeel als buitenstanders denken en veel natuurwetenschappelijke overtuigingen berusten op vooronderstellingen. Wie religie verwerpt, zeker als er een theologie, een doordachte verantwoording, achter zit, ziet daarmee een lege ruimte ontstaan die door zowel rationele als irrationele theorieën en systemen ingevuld kan worden.

Beide hypothesen kunnen voorlopig ‘juist’ zijn. Het gesprek in de samenleving over hoe om te gaan met ‘bezetenen’, met religie en met het ontbreken daarvan zal verder moeten gaan. Een tijdschrift als ‘Egzorcysta’ lijkt me wat eng en niet nodig.

Delen:

Schrijf een reactie

Opgeslagen onder Geloven vandaag

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *