Ik ben een paar keer, min of meer bij toeval, bij een doop geweest in de Kerk van Ierland – dat is de Anglicaanse kerk in Ierland. Hoewel het veel kan regenen in Ierland en je dus zou verwachten dat er water in overvloed zou zijn, gedroeg de priester zich alsof hij in de Sahara woonde, zo zuinig was hij met het water. Veel meer dan een kruisje met een natte vinger op het voorhoofd van het kind kon er niet af.
Sommige katholieken vragen zich dan af of de doop wel ‘geldig’ is. Dit lijkt me een juridische vraag, die mij in deze context onbelangrijk lijkt. Zo dopen vind ik een gemist kans om tot uitdrukking te brengen wat dopen en gedoopt worden is. In deze week vieren we de openbaring van Jezus in de doop. Wat wordt ons geopenbaard, duidelijk gemaakt in de doop?
De dooppraktijk van de natte vinger lijkt nog het meest op afwassen. Er wordt iets afgewassen; vele gelovigen zeggen er snel bij dat zo de ‘erfzonde’ wordt afgewassen. Dopen met een natte vinger drukt wel degelijk iets van wassen uit, maar ik geloof niet dat ‘gewassen worden van de erfzonde’ de overheersende betekenis is van de doop. Dit lijkt mij een verenging toe.
De doop doet denken aan de tocht van Israël door de Rode Zee en aan het ondergaan van Jezus in het lijden en het daaruit opstaan. De doop is eerder iets wat je in beweging zet. Het is een tocht de vrijheid in. Voordat je die tocht kunt ondernemen, moet je ontdekken je dat je gevangen zit in een soort geweldspiraal, in onvrijheid. Dat zou je de ‘erfzonde’ kunnen noemen. Alle pogingen om door geweld vrede te vestigen zijn tot mislukken gedoemd, want elk geweld roept tegengeweld op. We imiteren en spiegelen elkaar het heftigst wanneer wij geweld gebruiken. We maken dan de ander tot een verlengstuk van onszelf. Chaos is het gevolg.
De onthulling door Jezus is in eerste instantie dat al onze instituties gebouwd zijn op het drijfzand van het geweld. Heel onze cultuur, onze woonplekken zakken daarom nu in. Met Jezus is de apocalyptische tijd aangebroken, de onthulling dat alle pogingen die wij hebben ondernomen om door gebruik van geweld in vrede te leven, falen. Niets staat meer vast. Alles stroomt en is in beweging als in een rivier.
Hoe blijf je staande in een cultuur die gevaar loopt zichzelf te vernietigen? Niet door weg te vluchten voor die stroom, maar door er midden in te gaan staan, tegen de stroom in, en je daarin te laten onderdompelen. Je wordt weerspiegeld in het water en ontdekt dat je tot nu toe alleen oog had voor jezelf. Je komt weer boven, je keert je af van het water en je krijgt oog voor de ander.
Met de anderen moeten we een nieuw ‘wij’ vormen. We weten nog niet hoe dat moet, we beginnen in een woestijn. We vertrouwen er op dat die woestijn eenmaal zal gaan bloeien en dat we groene vingers zullen krijgen. Wanneer je daarmee doopt, ben je gul met water.