De conclusie: God is liefde

beatlesallyouneedisloveOngeveer tegen het einde van het Nieuwe Testament vinden we in de eerste brief van Johannes de uitspraak ‘God is liefde’ (1 Joh. 4, 8,16). Dit gebeurt bijna in het voorbijgaan.

De context is dat wij elkaar moeten liefhebben. God heeft ons eerst liefgehad, en wij moeten hem navolgen en elkaar liefhebben. Dit ‘elkaar liefhebben’ betreft voor Joannes allereerst de medechristenen. De gemeente van Johannes heeft iets van een besloten groep. Wat de schrijver ertoe heeft gebracht te zeggen dat God ons eerst lief heeft gehad, maakt hij niet duidelijk. We mogen aannemen dat dit te maken heeft met het optreden van Jezus, en vooral met zijn verkondiging dat God vergeeft zonder voorwaarden vooraf. Door te preken en door daadwerkelijk zonden kwijt te schelden laat Jezus zien dat God liefde is.

In mijn oren klinkt de uitspraak van Johannes ‘God is liefde’ als een soort conclusie van het Bijbels verhaal.

God is liefde kreeg weinig aandacht

Al eerder werd geloofd en geschreven dat God barmhartig, vergevend, welwillend is. Maar er bleef een zweem van geweld hangen rond dit godsbeeld. Jezus kiest voor een interpretatie van de Thora waarin de elementen van geweld in het godsbeeld worden verwijderd. Dit is een proces dat al in de boeken van de Kronieken aanwezig is – er wordt zelden in de liturgie uit de boeken van de Kronieken voorgelezen, omdat de verhalen een herhaling lijken van de boeken van Samuël en de Koningen.

Als we naar de geschiedenis van het christendom kijken, blijkt dat er maar weinig over de overtuiging dat God liefde is nagedacht. Bij Thomas van Aquino, theoloog in de dertiende eeuw, vinden we naast artikelen met de vragen of God goed is, oneindig, onveranderlijk, rechtvaardig en barmhartig ook de vraag of er liefde is in God.
Het antwoord is teleurstellend. Hij verwijst naar 1 Johannes 4, maar gaat dan over naar een filosofische beschouwing over kwaad en goed. Omdat het kwaad alleen bestaat als een ontbreken van het goede, leidt dit tot de conclusie dat er in God liefde is. Deze droge conclusie valt als ’t ware in het niets vergeleken met de Beatles die ooit zongen: All you need is love.

Liefde: meer dan een emotie

Liefde is niet droog. Ze is ook meer dan een emotie. Ze is een zoektocht naar de ander, ze wil een band aangaan met de ander en wil deze relatie dieper en sterker maken. Liefde kan gericht zijn op één persoon, maar kan tegelijk gericht zijn op anderen, op een groep, familie, levenden en doden.

Zeer opmerkelijk is dat liefde mensen aan elkaar gelijk maakt, en tegelijk het verschil dat de ander is wil bewaren. Als de ander helemaal wordt zoals ik, of ik word een kopie van de ander, houdt de liefde op. Er blijft slechts chaos. Verschillen kunnen irriteren, verschillen kunnen blij maken en verrassen, maar verschillen moeten er zijn.
De liefde verheugt zich over het verschil, geniet ervan. Liefde maakt gelijk en verschillend. Ze kan me overvallen – dat kan gebeuren bijeen eerste ontmoeting, maar het kan ook gebeuren bij een ontmoeting met iemand die ik al jaren ken, maar die ik als het ware nooit eerder echt heb opgemerkt. De Engelse taal heeft een prachtige uitdrukking voor het verrassingselement in de liefde: to fall in love.

Liefde is altijd lichamelijk

Liefde is altijd mannelijk of vrouwelijk; het mannelijke is in de geschiedenis de norm geworden, maar dit verandert nu langzaam. Ze is dus historisch bepaald en kan zich in elk tijdperk anders uiten.
Wat ons mensen betreft is ze altijd lichamelijk. Dit laatste is in de christelijke traditie vaak bestreden: liefde moest vooral een spiritueel gebeuren zijn, minstens enigermate vrij van het lichaam. Misschien mede dankzij deze theologen zien wij nu duidelijker dat ook het lichamelijke betrokken is bij het spirituele. Een andere extreme benadering van de liefde is alles te zetten op het lichamelijke: uiteindelijk loopt dit uit op een volledige nederlaag.
Liefde is niet alleen een privézaak, ze speelt een rol als inspiratiebron en leidraad bij de voortgang van de cultuur.

Wat betekent dit alles voor de liefde van en tot God? Misschien is dat een onderwerp voor de volgende week.

Delen:

Schrijf een reactie

Opgeslagen onder God

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *