‘De toekomst is een onzekere zee. In die chaos leven wij.’
De toekomst is chaotisch. Ik ben me daarvan weer scherp bewust geworden door een lange brief die was ingesloten bij een kerstwens en de goede wensen voor het komende jaar 2014. De brief is afkomstig van een echtpaar. Bij hun huwelijk was ik de kerkelijke getuige; ik heb gepreekt en ben voorgegaan.
Dat is inmiddels alweer zestien jaar geleden. Ze hadden een goed leven voor zichzelf gepland en tot op zekere hoogte hebben ze dat ook gehad, al was het maar dat ze in die zestien jaar bij elkaar gebleven zijn. Maar de kinderen op wie ze hoopten zijn nooit gekomen. En in het afgelopen jaar werd eerst bij de man kanker geconstateerd, en toen dat overwonnen leek te zijn, bleek de vrouw borstkanker te hebben. Het is zeer de vraag hoe die kanker zich bij haar zal ontwikkelen.
Ze steunen elkaar, proberen te genieten van de kleine dingen in het leven en positief naar de toekomst te kijken. Ze sluiten zich niet op in hun eigen leed en blijven kijken naar het leed dat elders wordt aangericht, zoals in Syrië. Ze vinden dat leed schrijnender dan hun eigen leed. Ze herinneren zich hun reis naar Syrië en de koffie die ze dronken in een huis op de hoek van een eeuwenoude soek, die intussen vernield is.
Hoe overleven we de toekomst, lichamelijk en geestelijk? Hoe is het mogelijk stappen te zetten in de toekomst? De toekomst is een onzekere zee. De grond gaat heen en weer. Elk moment kan een foute handeling of een ongeluk ons de toegang tot de toekomst ontzeggen, maar in die chaos leven wij. De mogelijkheid echt stappen te maken in de woelige zee en – met een ander beeld – in de dorre woestijn van de toekomst, berust op een belofte. De huwelijksbelofte is daarvan een voorbeeld. Twee mensen beloven voor elkaar op te komen, in duistere en nog onbekende situaties.
De belofte is de bron van de hoop. Natuurlijk kunnen we simpel hopen dat de chaos mee zal vallen. Maar meestal is zo’n hoop nergens op gebaseerd. De belofte maakt de hoop levend. Het lijkt heel armoedig en mager om op een betere toekomst te hopen op grond van beloften door mensen gemaakt of die door God zijn gemaakt, overigens geformuleerd en opgeschreven door mensen.
Toch is de belofte de bron van de hoop. De hoop stuurt ons aan, wijst ons richting. De hoop ondersteunt ons en helpt ons het leven en de geschiedenis waartoe we behoren, uit te houden. Zij leidt ons steeds verder de toekomst in. Deze blijft chaotisch en onzeker, een woelige zee, een dorstig land, maar onze voeten vinden steun en vaak kunnen ze in de voetsporen stappen van hen die ons voorgegaan zijn
De Griekse mythologie heeft ons het verhaal nagelaten van de doos van Pandora. De oppergod Zeus kon het niet goed vinden met Pandora. Hij gaf haar een doos met daarbij het verbod hem open te maken. Het verbod vergrootte uiteraard het verlangen van Pandora de doos te openen. Ze kon zich niet beheersen en deed de doos open. Op dat moment kwamen alle ellendige dingen zoals ziekte en geweld de doos uit.
Ze probeerde alsnog de doos weer dicht te doen, maar slechts één ding kon ze nog in de doos houden. Maar dit vroeg met zoveel aandrang vrij gegeven te worden dat Pandora de doos opnieuw opende. Het was de hoop. Sommigen interpreteren dit zo dat de hoop als bemoediging was meegegeven, maar het is waarschijnlijk bedoeld als een last: de hoop zou je bedriegen. Ze zou suggereren dat er een alternatief is voor de ellende, maar in feite maakt ze het leven nog hopelozer.
De hoop uit de doos van Pandora is niet gebaseerd op een belofte en is daarom loos. De hoop gebaseerd op een belofte geeft de kracht de toekomst in te gaan.