Een van mijn vroegere huisgenoten, actief in de politiek en lid van de PvdA, herhaalde nogal eens dat er tegenstellingen, verschillen, ongelijkheden bestaan waarover alle mensen zich verheugen. Hij verwees naar de relatie man-vrouw. Er zullen maar weinig mensen zijn die liever niet dat verschil van sekse hadden gehad.
We leven in een maatschappij met verschillen, tegenstellingen en ongelijkheden. Dit is niet iets nieuws, In feite heeft de menselijke cultuur en samenleving altijd verschillen gekend. Er moeten tijden geweest zijn dat mensen ze niet eens opmerkten, omdat het zo gewoon was dat er verschillen bestonden.
Niet elk verschil is enkel een tegenstelling. Evenmin is elk verschil een kans. Het onderscheid tussen mannen en vrouwen is positief. We hebben constant in ons hoofd en hart dat we worden aangesproken op ons gedrag en daarom alle ongelijkheden moeten vermijden en zo nodig moeten opruimen.
We willen allen hetzelfde. Is dit niet prachtig? Neen, dat is niet zo prachtig. Laatst ontmoette ik een jonge vrouw die heel vaak zei: ‘Mijn man en ik vinden… doen… verwachten…’
Ik dacht bij mijzelf: ze denkt waarschijnlijk een goed huwelijk te hebben, maar waar blijf je zelf? Het is gezond ergens te zijn, zonder man of vrouw, en je in die situatie te handhaven. Het gevaar is dat je je eigen anders-zijn kwijt raakt. Het kan indrukwekkend zijn om samen onrechtvaardigheid te bestrijden. Maar als mensen hetzelfde willen, is het gevaar groot dat het steeds meer moeite kost hun eigenheid overeind te houden. Je wordt dan als die ander en die ander wordt als jij. Er gaan onderscheidingen verloren en kunnen mensen uit puur idealisme ten strijde trekken en criminele dingen ondernemen.
Er zijn ook verschillen die schadelijk zijn. Om het leven van een groep in goede banen te leiden, worden er regels opgesteld. Die regels krijgen daarna vaak een vanzelfsprekendheid en kunnen gaandeweg als onderdrukkend ervaren worden. Dan worden ze aangevallen, bekritiseerd, middelpunt van een steeds meer onderdrukkende structuur. Leven in vrede kan ook betekenen: je verzetten tegen onrechtvaardige structuren.
Wij leven in een spannende tijd. Mensen zijn op zoek naar zichzelf en hebben weinig interesse voor de grotere maatschappij. We zoeken naar een nieuw wij.
Verschillen zijn niet altijd gevaarlijk of onderdrukkend. Ze kunnen ook verbindend zijn. Ze kunnen verhinderen dat mensen in een chaos terechtkomen, omdat er geen duidelijke grenzen zijn. Maar wanneer is een verschil positief, wanneer negatief? Het ‘onderscheid der geesten’ is hier belangrijk: in gesprek gaan met elkaar en open staan voor de Adem van God.