Over gelijk hebben en krijgen

Omslag van het verboden boekje Kerk en Ambt

In 2007 schreven en publiceerden de Nederlandse Dominicanen een boekje ‘Kerk en Ambt’ met als ondertitel ‘Onderweg naar een kerk met toekomst’. In dit boekje werd gesuggereerd dat een katholieke gemeenschap zelf een voorganger kan kiezen, als de bisschop op oneigenlijke gronden weigert iemand te wijden. De eis het celibaat te onderhouden is zo een oneigenlijke grond. Ik krijg de indruk dat het celibaat belangrijker is dan het voorgangerschap. Als een priester uit het ambt wordt gezet, blijft vaak de verplichting tot het celibaat bestaan. Een pesterij?

Het boekje ‘Kerk en Ambt’ is in vele talen vertaald en op vele plaatsen voorwerp van discussie geweest. Het Vaticaan dreigde heel het bestuur van de Nederlandse provincie van de dominicanen af te zetten via de magister (hoofd) van de Orde, maar de magister vond een andere oplossing: een tekst van een conservatieve dominicaan uit Frankrijk moest gezonden worden naar de parochies die het boekje gekregen hadden en de dominicanen mochten het boekje niet opnieuw op een georganiseerde manier in discussie brengen. Dit laatste was in feite al gebeurd. Maar tot handelen heeft, voor zover ik weet, de discussie niet geleid.

Half mei vroeg John Wijngaards of hij me kon spreken. Hij was oorspronkelijk een missionaris van Mill Hill, die echter wegens zijn kritiek op het Vaticaan ‘tot de lekenstand werd teruggebracht’. Hij moest celibatair blijven, maar trouwde met een Engelse vrouw.

Hij richtte het ‘Wijngaards Institute for Catholic Research’ op (www.wijngaardsinstitute.org). Dit centrum voert onafhankelijk academisch onderzoek uit over centrale punten die de geloofwaardigheid van het christendom aan de orde stellen. Het gaat hier onder meer over kwesties als de vrouw in het ambt, seksuele ethiek, geboortecontrole en de wijze waarop de katholieke kerk bestuurd wordt.

John Wijngaards

Het gaat Wijngaards en zijn centrum niet om een campagne voor hervorming van de kerk, maar om het verzamelen van wetenschappelijke argumenten die christenen, voornamelijk katholieke christenen, helpen verstandige beslissingen te nemen. Iedereen kan aan de discussie meedoen. Het belangrijkste wapen is informatie en educatie. Deze zijn vooral van belang tegenover de stille zelfcensuur in de katholieke kerk.

De idee is om een soort Wikipedia te ontwikkelen die belangrijke bijdragen aan de discussie verzamelt van gevestigde en beginnende theologen. Op de lange termijn zouden de vrijwilligers van het Wijngaardsinstituut graag zien dat de katholieke kerk zou werken met een onafhankelijk onderzoeksinstituut zoals vele regeringen die hebben; ik denk bijvoorbeeld aan het Sociaal Cultureel Planbureau. Het Vaticaan heeft wel een ‘Internationale Theologische Commissie’ en een ‘Pauselijke Bijbelcommissie’. Dit is tenminste iets, maar de Internationale commissie telt niet meer dan dertig personen, die uiteraard niet gespecialiseerd kunnen zijn op alle gebieden van theologie en van het snijpunt van theologie en andere wetenschappelijke gebieden.

Het Wijngaardsinstituut wil proberen nu al zo’n onafhankelijk instituut te zijn. De kleine staf en vrijwilligers willen erkende experts uitnodigen hun visie te geven over bepaalde zaken. Vervolgens wordt geprobeerd een samenvatting te maken van de belangrijkste verschillen in positie. Dit voorlopige verslag wordt online ter beschikking gesteld van iedereen die geïnteresseerd is. Zo kan een discussie ontstaan die pas afloopt als men het gevoel heeft dat er consensus bereikt is.

Maar als er geen consensus komt? Dit laatste is, denk ik, is het meest waarschijnlijk. Mensen kiezen een bepaalde positie met hun hart, niet met hun verstand. Je laten overtuigen betekent altijd een breuk met het verleden waarmee je vertrouwd bent. Het Wijngaardsinstituut kan het gebrek aan unanimiteit laten zien en soms aanwijzen tot welke positie de wetenschappelijke kennis toe neigt. Verder vrees ik dat het Vaticaan dergelijke rapporten in zijn archieven zal opslaan om ze te vergeten. Gelijk hebben is niet hetzelfde als gelijk krijgen.

*

Meer lezen:
Kerk en Ambt
www.wijngaardsinstitute.org