Over het belang van namen

In het weekendnummer 14-15 juni van het NRC Handelsblad stond een artikel van twee vrouwelijke juristen, Nienke van der Have en Natasa Nedeski, over het Nederlandse namenrecht. Vroeger was dit heel eenvoudig. Een vrouw die in het huwelijk trad, nam de achternaam van haar man over. Elke nieuwe boreling kreeg de achternaam van zijn/haar vader. Nu kan het kind kan de achternaam van de moeder krijgen. Vroeger was dit een teken dat het kind buitenechtelijk was. De vrouw kan nog steeds de naam van haar man overnemen, maar de man kan ook de naam van zijn vrouw overnemen.

Soms is het resultaat verrassend. Slavische achternamen worden in Slavische talen meestal verbogen en daardoor is het bijna altijd duidelijk of je met een man of vrouw te maken hebt. Maar in het Nederlands worden namen niet verbogen. Het gevolg is dat mannelijke Tsjechische kennissen van mij een vrouwelijke achternaam dragen, sinds ze genaturaliseerd zijn.

De nieuwe gewoonte om de naam van de vader door te geven schept in het gewone sociale verkeer nog al eens verwarring. Je zoekt telefonisch contact met mijnheer Jansen en je krijgt mevrouw Derksen aan de lijn. Wie is die mevrouw Derksen? Een dochter? De echtgenote of een vriendin? Je moet voorzichtig aftasten wie je aan de lijn hebt. Je wilt niet die onbekende mevrouw Derksen op haar tenen trappen. Of heb je gewoon verkeerd gebeld?

De twee juristen vinden dat het Nederlandse namenrecht ingewikkeld is en vrouwen discrimineert. Zij stellen voor de Spaanse gewoonte over te nemen. Iedereen krijgt dan een dubbele achternaam. Die van de vader en die van de moeder. Zowel vader als moeder komen dan aan bod. In de praktijk blijkt dit niet altijd te werken. In Spanje is dit in orde, maar elders kan dit op onbegrip en weerstand te stuiten.

Veel mensen hebben geen achternaam en moeten het doen met een verwijzing naar de vader. Petrus wordt voluit ‘bar Jona’, ‘zoon van Jona’ genoemd, want men had geen achternamen. In IJsland dragen de mannen de voornaam van hun vader plus ‘son’, de vrouwen in plaats van ‘son’ ‘dottir’. Een asielzoeker die op Schiphol werd gevraagd hoe hij heette gaf zijn voornaam op, ‘Sekender’. De ambtenaar zag er prompt een achternaam in.

Zelf zie ik ook nog een probleem. Het is natuurlijk mooi dat de nieuwgeboren kinderen twee namen krijgen. Maar, zo zou ik de juridische dames onder de neus willen wrijven, waarom de naam van de vader eerst en die van de moeder op de tweede plaats? Dit te meer omdat vaak vanwege de lengte van de achternaam toch alleen het eerste gedeelte van de achternaam vermeldt wordt.

Waarom wordt de naam van de vader vermeld? Je kunt dit inderdaad patriarchaal noemen. Maar er is een meer rationele reden. Het is immers duidelijk wie de moeder is, daarover bestaat geen twijfel. Maar wie de vader is, is altijd een beetje onzeker. Door het kind de naam van de vader te geven wordt duidelijk wie de vader is. Het kan zijn dat de vader naar wie het kind genoemd wordt, in feite niet de biologische vader is. Maar zolang vader en kind de naamgeving accepteren, is dit geen probleem.

Het Nederlandse naamrecht is misschien zo gek nog niet. Ik heb geen bezwaar om de Spaanse traditie te volgen. Namen zijn belangrijk. In de Bijbel geeft een naam – bijna altijd de eigennaam – een taak of rol aan die iemand in zijn/haar leven heeft. Zoiets kun je niet voorspellen, maar een naam met een betekenis kan iemand stimuleren te leven naar zijn/haar naam. De betekenisloze namen die kinderen nu vaak krijgen voorspellen weinig goeds.