Een van mijn kennissen is bezig een proefschrift te schrijven over Aung San Suu Kyi . Wat inspireert haar? Hoe geeft ze daaraan concreet vorm?
Aung San Suu Kyi: een invloedsleider die nu machtsleider moet zijn.
Aung San Suu Kyi heeft na jaren van huisarrest de generaals die vele jaren Birma – of Myanmar, zoals dit land tegenwoordig heet – naar het tweede plan verwezen en zonder geweld de macht over het land ten dele overgenomen.
Ten dele, want Suu Kyi, die in 1991 de Nobelprijs voor de vrede kreeg, mocht zelf geen staatshoofd worden, haar chauffeur kreeg deze functie, ze mocht ‘slechts’ minister worden. Achter op het toneel staan, buiten het licht van de lampen, nog steeds de generaals die vanaf 1962 het land op dictatoriale wijze bestuurden.
Het land telt ruim 50 miljoen mensen en bestaat uit vele etnische groepen, ieder met een eigen taal. Suu Kyi is de leider van de National League fot Democracy die de laatste verkiezingen won. Ze heeft steeds gepleit voor geweldloze weerbaarheid en grote nadruk gelegd op barmhartigheid. De boeddhistische monniken waren daarbij haar eerste bondgenoten. Het grote aanzien dat zij genieten kwam haar goed van pas.
Maar nu, hoe verder? Het is bijna een onmogelijk land om te besturen. Zoveel verschillende groepen, culturen talen, en godsdiensten. Een procent is katholiek. Ze heeft al gedachten ontwikkeld om de lappendeken van Myanmar te veranderen in een federatie. Het is de vraag of de verschillende groepen wel een federatie willen. Er zal veel diplomatie nodig zijn om de verschillende groepen te overtuigen dat samenwerken beter is dan met elkaar vechten.
De geschiedenis van Myanmar is een verhaal van elkaar bevechtende koninkrijken. Het verleden lijkt weinig modellen te bieden die tot samenwerken uitnodigen. De nabijheid van China is een bron van angst. Suu Kyi wordt scherp in de gaten gehouden. niet alleen door de generaals, maat ook door haar kiezers. Er wordt nu al gemopperd dat ze stug optreedt tegenover de islamitische minderheid.
Je zou kunnen denken dat persoonlijke gevoeligheden hier ook bij iemand als Suu Kyi een rol spelen. Zij kan de voorkeur geven aan boeddhistische groepen die een sterkere en langere traditie van geweldloosheid hebben. ‘Volmaakte’ mensen zijn schaars en vaak kun je die beter vermijden, omdat ze hoge eisen stellen en niet gauw openstaan voor compromissen.
Paus Franciscus is in de wereld een invloedsleider maar in de kerk een machtsleider.
Maar er is ook een structurele oorzaak. Het verzamelen van mensen tot een indrukwekkende manifestatie die internationale belangstelling wekt, is een ander vak, eist andere kwaliteiten, dan een land besturen. Als je geroepen wordt om een geweldloze actie aan te voeren, is dat iets fundamenteel anders dan het bedwingen van een terroristische actie.
Kun je in het laatste geval geweld altijd vermijden?
Er is een oude regel die zegt dat er twee soorten leiderschap bestaan. Er zijn machtsleiders en er zijn invloedsleiders. Machtsleiders hebben macht. Meestal steunt hun macht op de mogelijkheid een bepaald gedrag af te dwingen. Je kunt mensen dwingen belasting te betalen. Ook functionarissen in een club zijn machtsleiders, ze hebben de macht een lid dat niet betaald uit de club te zetten, te royeren, of zijn kiesrecht te ontnemen. Invloedsleider hebben geen macht, maar wel invloed dankzij een krachtige stem en beslist optreden. De eerste minister is een machtsleider, een dominee is een invloedsleider.
Wel kan een invloedsleider een machtsleider worden, zoals Suu Kyi. Ze kan echter niet beide tegelijk zijn. Deze verschuiving kan veel verwarring veroorzaken, zowel bij de persoon in kwestie als bij de volgelingen, die trouwens zelf ook van positie veranderd zijn.
John F. Kennedy was een machtsleider, maar werd na zijn dood een invloedsleider. De paus is een invloedsleider ten opzichte van de wereld als geheel, maar ten opzichte van de kerk is hij een machtsleider, en dit geldt nog meer van Vaticaanstad. Verwarrend.