Onze Vader: een vertaler is een verrader

nieuw-onze-vader

‘Een vertaler is een verrader’ zegt, vrij vertaald, een Italiaans spreekwoord. Talen zijn zo verschillend van elkaar dat je nooit letterlijk kan vertalen.

West-Europese talen hebben lidwoorden ‘de’, ‘het’, ‘een’. Oost-Europese talen hebben die niet. West-Europese talen verschillen onderling in de wijze van gebruik van de lidwoorden. Bepaalde nuances worden in elke taal anders weergegeven.

Elke vertaling is behelpen. Dat is nog sterker bij gedichten en liederen. Vooral als je de melodie niet wil veranderen en de maat wil behouden, kom je voor allerlei moeilijkheden te staan. De woorden zijn in de oorspronkelijke tekst korter en hebben misschien geen lidwoorden; je houdt ruimte over en je moet aanvullen zonder onrecht te doen aan de tekst. Of omgekeerd: je hebt minder ruimte en moet samenvatten. Het kan dagen duren voordat je een goede oplossing hebt gevonden.

Op de eerste zondag van de Advent is een nieuwe tekst, een nieuwe vertaling van het Onze Vader in de katholieke Kerk ingevoerd, op aanwijzing van de bisschoppen.

Nu ja, een kleine nieuwe verandering, middenin:

‘en vergeef ons onze schulden

zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren

en breng ons niet in beproeving’…

Is dit een verbetering? Op het eerste gezicht niet. Wie struikelt niet over het woord ‘schuldenaren’? Je moet goed nadenken en zelfs een woordenboek raadplegen om de betekenis te achterhalen.

De beste vertaling van het Griekse woord is ‘debiteuren’. Dat staat er ook in het Latijn: debitores. Maar ‘debiteur’ is wel een erg Frans klinkend woord en doet vooral aan geld denken. Het gaat hier niet uitsluitend over geld. Evenmin gaat het hier uitsluitend om een moreel falen, om ‘zonde’.

Rembrandts verloren zoon en vergevende vader. Het Bijbelse beeld voor schuld vergeven gaat niet over geld of moraal, maar over elkaar leven geven.

Rembrandts verloren zoon en vergevende vader. Het Bijbelse beeld voor schuld vergeven gaat niet over geld of moraal, maar over elkaar leven geven.

Zo is het Onze Vader vooral gebeden: als een gebed om zonden kwijt te raken, moralistisch dus. Het ging daarbij meest om kleine zonden. We mogen hier denken aan geld, grond, bezit, leningen van het ene individu naar een ander, maar ook, denk ik, van de ene staat naar een andere.

Het gaat niet om een zegen en een kruis erover. Het gaat om vergeving in de zin van kwijtschelding. Een kind staat in het krijt bij zijn ouders. Deze grote, beter nog deze diepe, schuld aan je ouders wordt je kwijtgescholden doordat jij op jouw beurt zorg hebt voor jouw kinderen, hun kleinkinderen of bij gebrek aan eigen kinderen door wat je in het algemeen voor kinderen en volwassenen doet.

We worden aangespoord de schulden die anderen bij ons hebben aan hen kwijt te schelden. Dan ontstaat er een wereld waar niemand nog schulden heeft. Maar hoe vertaal je dit in goed lopend Nederlands? ‘Zoals wij van anderen hun schulden kwijtschelden.’ Er is vast nog iets beters. Zoeken maar.

Een verbetering is: ‘En breng ons niet in beproeving’.

‘Bekoring’ is ook hier te eenzijdig moralistisch. Het is natuurlijk goed niet in de bekoring te komen iets slechts te doen, bijvoorbeeld je buurmeisje te verkrachten. Dit kan vergaande gevolgen hebben waarbij de dader baan, huis en partner verliest en het slachtoffer kan heel haar leven door het gebeuren vervolgd worden.

Door zo een gebeurtenis ontstaat een chaos, een crisis. Die betekenis is bedoeld met ‘beproeving’. Deze beproeving kan ook ontstaan door een natuurramp, een financiële ramp, een breuk in de relaties. Je kunt hopen en bidden dat zoiets je niet overkomt.

Ten slotte: ‘Maar verlos ons van het kwade’. Hier zou ik de voorkeur geven aan het minder abstracte ‘de kwade’. Ik denk dan niet aan een satan of boze geest, maar aan mensen die een bedreiging vormen voor jou en anderen.

Er is nog meer te zeggen over de tekst van het Onze Vader. Voorlopig is dit wat mij betreft genoeg.

Delen:

4 Comments

Opgeslagen onder Bijbel

4 Responses to Onze Vader: een vertaler is een verrader

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *