Wordt er wel gevierd?

Beeld van de (inmiddels gesloten) Stephanuskerk in Nijmegen.

Iemand die zomaar een kerkelijke viering meemaakt, kan haar weinig feestelijk en zelfs saai vinden. Misschien omdat het voor haar of hem onbegrijpe­lijk is. Maar er kunnen ook andere redenen zijn, bijvoorbeeld omdat er maar een klein groepje mensen bij elkaar zit in een grote, wat koude ruimte. Ik noem hieronder nog an­dere oorzaken die voorkomen dat een viering  ervaren wordt als wat zij is: een feest dat het leven ‘samenbalt’.

Het kerkgebouw kan oud zijn en een maatschappelijke situa­tie weer­spie­gelen die niet de onze is. De meeste katholieke kerken zijn hiërarchisch van opbouw: er is duidelijk een hoger en lager, een boven en beneden. Zo was de maatschappij vroeger ook, maar mensen van nu vinden de afstand tussen voorganger(s) en de ande­ren en tussen God en mens niet meer logisch. Daarom hebben we in de grote kapel van het dominicanenklooster van Huissen, waar ik woon, de vloer gelijk gemaakt en de tafel in het midden gezet, met stoelen er om­heen. Het koor zit daar ook, om ieder die dat wil, te laten meezin­gen.Het gebeurt ook nogal eens dat de voorganger in een viering alleen bezig is met het volgen van de regels van het ritu­eel. Hij bidt niet echt. Als ik zelf voorga, zie ik het als mijn taak de aan­wezigen met elkaar en met God in contact te brengen. Ik gebruik zo weinig mogelijk papieren. Zeker bij een huwelijk, doop en zieken­zalving doe ik alles uit mijn hoofd; zo nodig improvi­seer ik. Ik probeer de meevierenden recht­streeks aan te spreken. De regels van het ritueel zijn een hulp­middel om goed te vieren, maar moeten niet alles overheersen.

Ook het taalgebruik kan ons in de weg zitten. We ontkomen er volgens mij niet aan teksten te gebruiken uit de Bijbel en soms andere eeu­wenoude teksten. Dat is op zich een verrijking. De beperktheid van ons eigen denken mag doorbro­ken worden. Maar het taalge­bruik in de liturgie is weinig ‘inclu­sief’, het lijkt weinig met het dagelijks leven van de aanwezigen te maken te hebben. Ook is het taalgebruik vaak eenzijdig mannelijk. Vader, heer, broeder, knecht: allemaal mannelijke woorden die geacht worden voor het algemene te staan.

De hogere functies in de rk-kerk zijn uitsluitend aan mannen voorbehouden. Alleen mannen kunnen tot priesters worden gewijd, alleen priesters kunnen uiteindelijk kardinaal worden. Zij kiezen uit hun midden de nieuwe paus, zoals hier op deze foto vlak voor een conclaaf, zoals de pauskeuze heet.

Op dit gebied moet nog veel gebeuren. Het vergt een lang leerproces om de taal te veranderen en zo te maken dat iedereen er zich in herkent, mannen en vrouwen. Wij staan nog maar aan het begin van dit leer­pro­ces. Zo moet de vrouwe­lijke kant van God meer benoemd worden.

Overigens is ook onze gewone taal mannelijk. We hebben het over vrijwilli­gers, waarmee we ook vrijwil­lig­sters bedoelen. En voor de duidelijk­heid: als ik het over een ‘voor­ganger’ heb, kan dat voor mij evenzeer een ‘voorgang­ster’ zijn. Vrouwen voelen zich terecht buitengesloten in een liturgie die door mannen beheerst wordt en waarin zij niet mogen voorgaan.

Een laatste oorzaak waardoor een viering geen vie­ring lijkt, ligt in onze aard en traditie. In Latijns-Amerika dragen mensen op Goede Vrijdag een doodkist met een Christusbeeld erin de kerk in, om het vol tranen te omklemmen. In Afrika dansen en klappen mensen tijdens een viering. Wij zijn niet zo uitbundig, al zouden we het soms best willen. Ons vieren richt zich meer naar binnen. Voor een bui­ten­staander kan het lijken dat er weinig of niets gebeurt. Maar zelf ervaar ik vaak een grote warmte en betrokken­heid in een viering; momen­ten waarin ik openga voor God en tot intens bidden kom. Voor mij vliegt dan de tijd en ik vind het niet erg dat de tijd vliegt. Na de viering ben ik verbaasd dat het toch zo lang, of zo kort, duurde.

Een man en­ vrouw die op het punt stonden te trouwen, vertel­den me eens dat ze zich juist in de viering op zondag bijzonder op elkaar betrok­ken voelen. Op hun huwelijksaan­kondiging staan een vrouw en een man die dan­send­ naar boven reiken en uit dat punt levenskracht putten.

Dat zou een beeld kunnen zijn van elke goede viering.