Vasten: trouw zijn aan de aarde

De leegte en stilte van de woestijn wordt van oudsher, als beeld en als fysieke plaats, verbonden met meditatie en vasten. De evangelies vertellen dat Jezus veertig dagen in de woestijn vastte, voorafgaand aan zijn openbare leven. Ons gebruik om de periode tussen Aswoensdag (vlak na carnaval) tot Pasen te vasten, komt daar vandaan.

Van oudsher zijn de wegen van het bidden, het mediteren, de contempla­tie en de mystiek verbonden met aandacht, toewijding, stilte. Stil worden in jezelf: niet omwille van het stil zijn, maar omwille van de openheid. Je onthoudt je van het maken van geluid. Je laat je omgeving los. Deze stilte is van grote waarde in onze contacten met anderen. Stil zijn en de ander laten spre­ken. Luis­teren en horen met ons hart. Deze stilte is een element in vieren, bidden en mediteren. Zij maakt een grotere openheid voor God en medemensen moge­lijk.

Vroeger werden het vasten en het onthouden gezien als moge­lijke hulpmiddelen bij het loslaten, het bidden en het vieren. ‘Vasten’ is dat je geen voedsel gebruikt of minder eet. ‘Ont­hou­den’ is dat ­je geen vlees eet. Het vasten en onthouden zijn bijna geheel uit het moderne westerse christendom verdwenen. Men ervoer ze als van buitenaf opgelegd.

Bovendien legt het moderne leven een druk op mensen, die het hun moeilijk maakt te vasten en zich te onthouden. Vroe­ger werd in alle kloos­ters ten dele vegetarisch gegeten. Nu vinden we meer vege­tariërs buiten dan binnen het klooster. Buiten de religieuze traditie is vasten een middel geworden tot een betere lichamelij­ke en geestelijke ge­zondheid of tot een instrument het eigen bewustzijn te scher­pen. In de joodse, christelijke en islamitische traditie is vasten bovendien altijd verbon­den met­ het recht doen aan anderen. In de veertigdagen­tijd en de advent wordt geld ingezameld voor de grote ge­bieden van onze wereld in nood.

Trouw aan de aarde

De christelijke geloofsbeleving is in mijn ogen aards. Ze poogt niet aan de werkelijkheid te ontsnappen door een vlucht naar het wonderlijke. Eerder integendeel, ze confronteert ons met de werkelijk­heid van recht en onrecht, van vrede en geweld, van bezinning en actie. Ze brengt ons op het spoor van onszelf, van anderen, van God.
Het is leven uit de kracht van de onvoorwaardelijke vergeving, uit de liefde, uit genade. Maar het belooft geen techniek waar­mee we ons leven in de hand kunnen houden.

Leven in navolging van Jezus is leven in vertrouwen. Vertrouwen is als gist in het deeg; het is onzichtbaar, maar doet heel het meel rijzen. Vertrouwen is het zout dat smaak geeft en voor bederf behoedt. Het is ook: weigeren de eenling of de min­derheid op te offeren aan de meerderheid. Het is de weige­ring jezelf of een ander of een insti­tuut tot zonde­bok te maken.

Leven in vertrouwen is leven in vrijheid. Het is een leven met de kwaliteit van eeuwig leven. Leven in een open communicatie, die zelfs door de dood niet ge­blok­keerd kan worden.