Woorden veranderen. Over Bijbellezen (3)

Als ik samen met anderen rond een tekst zit, leest een van ons de tekst hardop voor. Daardoor al worden we op het spoor gezet van het feit dat ieder van ons op een bepaalde manier de tekst leest en al lezende interpreteert. Ieder van ons schrijft vervolgens zijn of haar spontane reacties voor zichzelf op.

Dan pas gaan we de tekst nauwkeu­riger bekijken. Waar begint en eindigt de tekst? Hoe is hij in kleinere eenheden op te delen? Daarna komen de afzonderlijke woorden aan de beurt. Hoe vaak komt een woord voor? Als het meerdere keren gebruikt wordt, kan dit een sleutel zijn, die ons toegang geeft tot de wereld van de tekst. Waar komen deze woorden nog meer voor in de Bijbel? Er bestaan speciale boe­ken en programma’s – een concordans of concordantie – waarin alle woorden van de Bijbel staan, waardoor je kunt zien waar ze voorko­men.

Als de tekst een verhaal is, kijken we naar de figuren die handelend optreden in de tekst. Hoe zien ze hun eigen situatie, hoe reageren ze, handelen ze? Het kan de moeite waard zijn te letten op aanduidingen van tijd en plaats. Het gaat daarbij zelden om louter geschiedenis of aard­rijkskunde. Jeruzalem is niet alleen een stad, maar ook een beeld van vrede, of soms juist een van ongeloof. Drie dagen is een code die aangeeft dat er iets belangrijks gaat gebeuren.

Soms is het mogelijk iets te weten te komen over de reli­gieuze, economische, maatschap­pelijke, politieke en psychologische situatie van de figuren in de tekst. Een woord als ‘slaaf’, ‘wedu­we’ of ‘gerste­brood’ (alleen gegeten door de armen) kan ons tot een dieper verstaan brengen. Hier bewijst historische kennis haar nut.

Tenslotte kijken we weer naar de tekst als een geheel. We lezen onze spontane eerste reacties terug, die we aan het begin opgeschreven hadden, en vergelijken die met wat we inmiddels gevonden hebben. De belang­rijkste vraag aan het einde is of we onszelf zien rondwan­delen in het verhaal, herkennen in de preek, de profetie, het visioen, de psalm. Wat betekent deze ontmoeting met de tekst voor onze verhouding met onszelf, de maatschappij, degenen met wie we leven en werken, met God? We kunnen ons bijvoorbeeld herkennen in een psalm waarin de bidder vanuit een uitzichtloze situatie toch naar vertrouwen groeit.

Zeventiende-eeuws schilderij van Gerrit Dou van een oude vrouw die de Bijbel leest.

Toen eind vijftiende eeuw de drukpers werd uitgevonden, werd het mogelijk de Bijbel op grote schaal te verbreiden en hem op je eentje te lezen. Het paste in die tijd van opkomend individualis­me om de Bijbel privé te lezen. Men ging ervan uit dat de Adem van God ieder mens bij zijn lezen begeleidt.

Dit laatste wil ik niet ontkennen, maar er is veel voor te zeggen de Bijbel gezamenlijk te lezen. De Bijbel zelf is een boek, waarin zeer verschillende mensen met elkaar in gesprek zijn. De beste manier om hem te lezen is in de vorm van een gesprek, samen met anderen dus.
Het is aan te raden daarbij enige begeleiding te krijgen van iemand met meer ervaring en kennis van het lezen van de Bijbel. Er worden beelden gebruikt waarmee wij niet vertrouwd zijn en die uitleg behoeven. Voor ons is het niet vanzelfspre­kend dat ‘water’ een beeld is van chaos. Soms kan de betekenis van een naam belangrijk zijn, bijvoorbeeld dat Abel ‘nietsje’, ‘wolkje’ betekent en Jezus ‘God redt’. Het is een goede zaak dat iemand anders het gesprek bewaakt, zodat ieder een kans krijgt zich te uiten.

Juist door het gesprek, de ontmoeting van verschil­lende visies, het delen van ervaringen, kan het lezen een verrijkende en zeer plezierige ervaring worden. Bij verhalen is het ook mogelijk de tekst uit te spelen (bibliodrama heet dit). Het gaat er dan niet om de letter­lijke tekst te herhalen, maar je te identificeren met een van de personen in het verhaal, in zijn of haar huid te kruipen. Dat kan iemand heel dicht bij de tekst en bij zichzelf brengen. Een tekst uitspelen kan heel confronterend zijn.

Delen:

Schrijf een reactie

Opgeslagen onder Bijbel

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *