Iets of iemand of…?

Prent van Pieter Geenen

Bijna de helft van de Nederlanders gelooft dat er ‘iets’ is. Zeggen dat er ‘iets’ is, duidt niet op onverschilligheid, maar op het zoekende en twijfelende  karakter van hun geloof, hun vertrouwen in wat groter is dan ikzelf. Dit geloof in ‘iets’ brengt mensen niet gemakkelijk in beweging, maar het maakt wel duidelijk dat mensen zoeken naar zin, richting en perspectief – met of zonder God.

Het is typisch voor de joodse, christelijke en islamitische tradities dat zij erop vertrouwen dat God betrokken is op mensen en aanspreekbaar is. Over het hoe van deze betrokkenheid wordt verschillend gedacht. Meestal kunnen de beelden die men gebruikt om over en tot God naast elkaar bestaan.
Op dit ogenblik hebben velen een voorkeur voor onpersoonlijke beelden zoals berg, bron, burcht, licht, geestkracht. God een ’persoon’ noemen roept te zeer de idee op van een individu naast andere individuen, dat volstrekt autonoom min of meer willekeurige beslissingen neemt. Vanuit het verleden, dat door mannen overheerst werd, geven we God meest mannelijke namen zoals bijvoorbeeld het woord ‘Heer’. Vrouwelijke namen zijn echter even passend.

Persoonlijke God
Volgens mij moeten we naast de onpersoonlijke woorden blijven zeggen dat God ‘persoonlijk’ is. Want hiermee duiden we aan dat je met God een relatie hebt en God als een tegenover aan kunt spreken. Voor de betrokkenheid van God op mensen gebruiken wij het hoogste dat we in onze werkelijkheid kennen: het persoonlijke.
Maar wat we ook zeggen, we slaan nooit de spijker op de kop. God is altijd anders dan onze beelden, namen en woorden. Zij zijn even zovele hypothesen.

Liefde
Ik pleit ervoor dat we proberen over God te spreken op grond van de ervaringen van Israël, van Jezus en van zijn kracht die in ons leeft. Vooral in het Nieuwe Testament bespeur ik meer en meer dat de schrijvers iets op de lippen brandt. Ze proberen iets te zeggen en het lukt ze niet goed. Ik probeer als het ware mijn eigen lippen in dezelfde stand te zetten als zij om dat woord te proeven. En dan plotseling komt het eruit, als in het voorbijgaan, in een bijzin: ‘God is liefde’ (1 Johannes 4:8, 16).
Tot nu toe heb ik woord ‘liefde’ mondjesmaat gebruikt, want het wordt vaak misbruikt. Het gaat hier niet om een romantisch gevoel, maar over het schenken van onvoorwaardelijke vergeving. Liefde doet ons anderen aanvaarden zonder te verwachten of te eisen dat we op een of andere manier terugbetaald worden. Liefde is in vrijheid verplichtingen op je nemen ten aanzien van anderen, een kind, een partner, een vreemde. Ze maakt het ons mogelijk blij te kunnen ontvangen wat ons geschonken wordt.

Bijbelse beelden
God, zo wordt ons in het Nieuwe Testament verhaald, heeft oog voor elk mens, zoals ouders zorg hebben voor hun kind en het tegelijk oproepen tot zelfstandigheid en vrijheid. God hoopt op ons en wenst dat ieder mens opbloeit en rijke vruchten draagt. God is erop uit dat ieder mens erkend en gezien wordt. God verlangt naar een wereld vol vrede en gerechtigheid.
God is bereid nederlagen te lijden, uit onze wereld weggedreven te worden zoals dat Jezus gebeurde. God confronteert ons met ons gebrek aan liefde. Die confrontatie kan voor ons pijnlijk zijn, maar als we ons hiervoor openstellen, is ze altijd helend, genezend, bevrijdend. God aanvaardt ons zonder voorwaarden vooraf. Als het kwaad bezit van ons neemt, is God al aanwezig om ons onvoorwaardelijk een nieuw begin aan te bieden.
God geeft mensen toekomst, ook in hun dood. God is niet een leegte, eerder een ruimte die ons aanspreekt, roept en draagt, ons adem geeft. Christenen durven God ‘liefde’ te noemen, hoewel ze weten dat het een menselijk woord is. Ze geven daaraan de voorkeur boven de sprakeloosheid.

Reclamezuil aan de A4 bij Capelle aan de IJssel, in 2009.

‘Toornige vader
En zo kan er nog veel meer gezegd worden over God, op grond van de ervaringen van mensen van vroeger en nu. Er zijn echter ook beelden van God waar ik vreemd tegenover sta of die ik zelfs afwijs. Zo kom ik onder calvinistische christenen vaak een toornige God tegen. Ze hebben daar iets mee, en ik kan maar niet navoelen waarom dit zo belangrijk voor ze is. Ik proef er een soort behoefte in om een vaderfiguur boven zich te hebben, die hardhandig en almachtig orde op zaken stelt. Ik hoop dat ik niemand kwets, wanneer ik zeg dat het misschien gezonder en Bijbelser is die behoefte op te geven.

Wanneer ik zeg dat God liefde is, spreek ik uit dat God een kracht is, een energie, een dynamiek. Ik zie God niet als een wezen, een substantie, een massa, een ‘zijn’, een personage. Deze kracht is actief, bovenal in en door de liefderijke verhoudingen die mensen met elkaar hebben. Daar waar mensen elkaar met ogen van liefde, vergeving en aanvaarding aanzien, daar is God. Waar vriendschap is en liefde, daar is God als degene die ruimte en kracht geeft aan mensen om voor elkaar aanwezig te zijn. God is daarbij aanwezig zoals iemand, die twee of meer mensen bij elkaar brengt, dan zichzelf bescheiden terugtrekt en afwezig is, onzichtbaar.

Liefde is persoonlijk
Liefde is geen blinde kracht, liefde is persoonlijk. God valt volgens mij niet samen met de werkelijkheid waarin we leven, want God is tegelijk een tegenover. God spreekt mensen aan, in vrijheid.

Delen:

7 Comments

Opgeslagen onder God

7 Responses to Iets of iemand of…?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *