Schepping. Hier en nu

In de paaswake, op de avond van Stille Zaterdag, de dag voor Pasen, wordt in katholieke kerken nieuw licht ontstoken. Ook worden de verhalen van de Schepping, de uittocht en de Opstanding verteld: alles wordt op dat moment nieuw.

De Bijbel en de traditie zeggen dat God de ‘schepper’ is van hemel en aarde. We weten niet wat ‘scheppen’ is. We weten dat ‘geschapen zijn’ betekent dat het leven ons is gegeven als iets goeds.

Big bang? Paardebloem!

Natuurwetenschappers denken dat ons heelal ontstaan is met een grote explosie, de ‘big bang’. De ‘big bang’ is niet hetzelfde als het begin van de schepping. Scheppen gaat niet allereerst over het begin van het ontstaan van het heelal. De oerknal zelf hoeft bovendien geen absoluut begin te zijn.

We zullen waarschijnlijk nooit in staat zijn het begin van onze werkelijkheid. te achterhalen. Waarom beschrijven natuurwetenschappers het begin van ons heelal met zo’n gewelddadig beeld? Is de kernfusiereactor het enige vergelijkingsmateriaal dat ze hebben?

Zouden we misschien kunnen zeggen dat het begin van ons heelal is als het weggeblazen worden van de pluisjes van een paardenbloem? We zouden dan anders over ons heelal en over ons leven kunnen gaan spreken. Minder gewelddadig.
Door het woord scheppen te gebruiken, geven we aan dat onze werkelijkheid haar bestaan aan God dankt. Het woord ‘schepping’ geeft geen uitleg over de oorsprong en structuur van onze wereld, het geeft geen informatie naast of tegen wat de natuurwetenschappen zeggen over de fysieke oorsprong van het heelal, over de structuur van onze werkelijkheid of over de evolutie.
God is geen verklaring van wat bestaat. Dat zou God tot een onderdeel maken van onze werkelijkheid.

Beelden van ‘scheppen’

Wanneer ik hier een beeld van het scheppen van God geef, – maar elke beeld schiet tekort – denk ik aan de manier waarop ik nu aan het schrijven ben. Ik schep het in zekere zin uit het niets. Ik gebruik er geen (of nauwelijks) boeken of artikelen bij. Ik zit achter mijn computer en op het lege scherm ontstaan woorden, zinnen, alinea’s.

Ik werk zonder blauwdruk. Dit blog ontstaat onder mijn vingers, komt voort uit mijn hart en mijn hoofd. Al schrijvende verander ik zelf. Ik begin verbanden te zien, die ik eerst niet zag. Er komen herinneringen bij mij boven. Ik zie al schrijvende vooruit. Ik verander met het schrijven.

Met scheppen bedoel ik hier dus niet het maken van een computer of de techniek van een website. Dat doen anderen trouwens en gelukkig bekwaam. Voor mij is het proces van het schrijven een soort scheppen.

Scheppen is een proces. Het scheppen van God is niet iets dat in het verleden gebeurde en nu af is. Het gebeurt hier en nu. Omdat wij niet anders kunnen denken dan met behulp van tijd, zeggen we dat er een begin is. De tijd wordt echter evenzeer geschapen; er is geen tijd ‘vóór de schepping’.

'Er zij licht' - en er is licht, steeds weer opnieuw.

God is hier en nu aan het scheppen. Daarbij verandert God. Als de zinnen die ik neerschrijf mij al veranderen en op gedachten brengen en misschien tot bepaalde daden, hoeveel te meer geldt dit, wanneer God levende mensen schept. De schepping is niet een soort blauwdruk. Al scheppende verandert de schepping en verandert God. God reageert op wat er door God aan schepping verschijnt.

Omdat mensen beslissingen nemen en de natuur haar wetmatigheden en toevalligheden heeft, is God als het ware steeds in gesprek met mensen en met heel de werkelijkheid die geschapen wordt. God kent niet heel de toekomst, want God schept ons zo, dat wij in vrijheid binnen de grenzen van onze werkelijkheid de toekomst mogen bepalen.

Kennen of liefhebben?

Voor sommige mensen klinkt het misschien godslasterlijk, wanneer ik zeg dat God niet heel de toekomst kent. Ik zou ze willen vragen of ze toch niet te zeer vastzitten aan een beeld waarin God vooral een daad van kennen is.

Ik ga ervan uit dat God bovenal een daad van liefde is. In de liefde wil je niet de ander helemaal bepalen. Het grote wonder van de liefde is dat we gelijk worden en tegelijk de ander als de ander zien.