‘Respect’ is een mager woord

Onlangs kwam ik een artikel tegen over de identiteit van de scholen. Het viel mij op hoezeer vele scholen worstelen met de vraag wat de christelijke identiteit van hun school zou kunnen zijn.Vaak komt men niet verder dan aarzelend te zeggen dat de christelijke waarde van de school is respect te hebben voor alles wat leeft.

Nu zit ik niet in het onderwijs en ik weet niet hoe ingewikkeld een en ander is. Toch vind ik ‘respect’ wel een erg mager woord om daarmee de identiteit van een katholieke of protestante school aan te geven.

Respect immers drukt altijd ontzag en zelfs vrees uit voor de ander. Je respecteert een ander omdat deze een zekere macht heeft tegenover jou. Vaak betekent respect hebben voor een ander dat je zegt: ik bemoei me niet met jou, en jij moet je niet met mij bemoeien. Als je ‘respect’ tot de centrale waarde van je school maakt, zal de school wel lopen; de leraren lopen elkaar niet voor de voeten, en proberen de leerlingen in hun waarde te houden. Geen geringe zaak. De leerlingen leren hopelijk ook elkaar te respecteren en elkaar bijvoorbeeld niet te pesten. Toch lijkt me ‘respect’ een wat armoedige en zelfs negatieve zaak. Want de grondslag van respect is de vrees.

Ik moest denken aan een anekdote over de joodse schrijver Abel Herzberg. Op een avond vroeg een vrouw hem: ‘hoe kunnen wij voorkomen dat onze kinderen als zo veel kinderen in Tweede Wereldoorlog slachtoffers worden?’
Herzberg antwoordde: ‘Mevrouw , u stelt de verkeerde vraag. De vraag is niet hoe wij voorkomen dat onze kinderen slachtoffers worden, maar hoe we voorkomen dat zij beulen worden.’

Dit is een hard en schokkend antwoord. Ook dit antwoord klinkt wat negatief. Meer positief zou ik zeggen: we moeten onze kinderen zo opvoeden dat zij anderen niet onderdrukken en liever slachtoffer worden dan anderen tot slachtoffer maken. Ik denk dat je zo in het spoor van de Bijbelse traditie, van tora en evangelie, staat. Het is ook iets wat je vaak duidelijk kunt maken aan de hand van concrete voorvallen. En dat er heel wat te oefenen is in een school met zo’n uitgangpunt.

Juist kinderen hebben een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Voor het goede dat je ontvangt, geef je iets goeds terug, voor het kwade vraag je vergelding, of liever nog – maar dat is heel moeilijk – ook het kwaad dat je wordt aangedaan beantwoord je met het goede om zo vurige kolen te plaatsen op het hoofd van je tegenstander. Ook al volwassene worstel je hiermee; het is niet gemakkelijk zo nodig van je recht op vergelding af te zien.

Het zal niet gemakkelijk zijn een school op dit spoor te krijgen. Het kost veel vindingrijkheid om zo’n uitgangspunt handen en voeten te geven. Ik heb natuurlijk gemakkelijk praten als iemand die niet betrokken is bij het onderwijs. Maar zo’n uitgangspunt is rijker, concreter en meer op het leven afgestemd dan het bloedeloze ‘respect voor al wat leeft’.

Delen:

1 reactie

Opgeslagen onder Geloven vandaag

One Response to ‘Respect’ is een mager woord

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *