Verbeelding van de Pax Americana.
‘Vrede’ kan een honingzoet woord zijn zonder veel inhoud. Het woord ‘vrede’ is in het Hebreeuws ‘sjaloom’. Vrede houdt hier in dat je welvaart en sociale gerechtigheid kent. Dat je open en verwelkomend met andere mensen omgaat. En vooral aandacht geeft aan de vreemdeling, de weduwe en de wees, kortom de mensen die zich aan de onderkant van de maatschappij bevinden. Mensen voor wie de sociale en fiscaal gunstige regels niet gelden, omdat ze te weinig bezitten.
Vrede betekent voor velen dat zij met rust gelaten worden, hun eigen gang kunnen gaan zonder verantwoordelijkheden te dragen en hun eigen begeerten kunnen volgen en realiseren. Vrede is voor sommigen het binnengaan in hun eigen ‘ik’, zoekend naar een innerlijk leven. Of vrede is het plezierige samenzijn, je geborgen voelen bij elkaar, de warmte van de onderlinge verbondenheid.
Onze eigen Pax Romana
Bekend is de ‘Pax Romana’. Deze hangt samen met de spreuk ‘divide et impera’, verdeel en heerst. Deze Romeinse vrede is ons het meest bekend. Want we gebruiken die zelf ook. Wanneer wij in het gezin, familie of groep onrust ervaren, onvrede bespeuren, dan kunnen we het gevoel van saamhorigheid bevorderen door laster te verspreiden en te gaan roddelen. We richten al de gevoelens van onvrede op een bepaalde persoon. We beweren dat deze de oorzaak van onze onrust en onvrede is en hoe verschrikkelijk hij of zij is. Als we hem of haar door woorden of zelfs daden aan het verdrijven zijn uit ons midden, ervaren we een groot gevoel van saamhorigheid. Eenmaal verdreven kan deze zondebok nog lang een weldaad zijn als degene die ons verenigd heeft en vrede heeft gegeven.
Het ‘verdelen’ in het Romeinse motto heeft te maken met het beschuldigen van een of meer personen, een stamverband of volk als de oorzaak van de onderlinge spanningen, zoals die er altijd zijn tussen meesters en slaven. Dank zij de aangewezen zondebok zijn de slaven bereid hun meesters te blijven dienen. Want door dicht bij de meesters te blijven, heers je mee over degenen die de schuld hebben van de onrust.
‘Alles in allen.’ En dan?
De messiaanse vrede ontmaskert de leugen van de Pax Romana en al die andere vormen van vrede die dezelfde structuur hebben. De messiaanse vrede is die waarin God alles in allen zal zijn en mensen elkaar erkennen, behoeden en bewaren. Deze messiaanse vrede is niet iets wat we zelf kunnen bewerken. Ze is een gave. Soms maken we iets van die vrede waar. Wanneer geprobeerd wordt die messiaanse vrede hier en nu te verwerkelijken, wordt dit een ramp. Het geweld is dan nooit weg. De messiaanse vrede, ook wel ‘associative peace’ genoemd. Is het perspectief voor de toekomst.
In Belfast (Noord-Ierland) is de burgeroorlog beëindigd, maar de scheidsmuren zijn er nog.
Een van de beste manieren om de vrede te bewaren is het maken is van een verschil, zich van elkaar te onderscheiden, niet bij elkaar te kruipen, maar een zekere afstand te bewaren: ‘dissociative peace’. Dit gaat uiteindelijk terug op de liefde die de ander de ander laat zijn. Deze vrede vind je terug in de bijbel. Abraham en Lot die het land tussen hen verdelen (Genesis 13, 8-12). Jacob en Esau die zich met elkaar verzoenen,maar ieder op een eigen plaats gaan wonen (Genesis 33, 12-17). Petrus die gaat preken tot de joden, terwijl Paulus zich tot de heidenen gaat richten (Galaten 2, 7-9). De Grieks sprekende christenen in Jeruzalem krijgen een eigen bestuur (Handelingen 6, 1-6).
Diversiteit voorkomt strijd
De scheiding tussen Noord- en Zuid-Soedan is bedoeld om geweld en oorlog te voorkomen. In Belfast hebben de (katholieke) Ieren en de protestanten hun eigen woongebieden. Daarnaast delen zij samen ziekenhuizen en andere publieke voorzieningen. Ook partners kunnen gemakkelijker vrede vinden met elkaar als zij hun verantwoordelijkheden van elkaar scheiden, de ene partner zorgt voor dit, de andere voor dat.
Deze vrede is in die gevallen niet messiaans, en ook niet ‘Romeins’, maar ze bevestigt het anders zijn van de ander en voorkomt een chaos, waarin mensen niet meer weten wie ze zelf zijn. Diversiteit voorkomt strijd, zolang als zij niet zelf gezien wordt als iets wat niet mag bestaan. Streven naar absolute eenheid en gelijkheid leidt tot chaos en geweld.
Spreken over het messiaanse rijk als een visioen is een goed ding, maar in de praktijk van elke dag moeten we schijnbaar het omgekeerde doen: scheiden en onderscheiden in plaats van eenheid afdwingen. Dit brengt paradoxaal het visioen dichterbij.