De ster: geen verleden maar toekomst

sterrenhemelBijna elk jaar is het wel raak. Rond ‘Driekoningen’ of ‘Epifanie ’ – de liturgische naam van dit feest – vindt een omroepgemachtigde het belangrijk om een discussie te openen over de ster in het verhaal van de wijzen. Waar kon die ster vandaan komen? Wat voor een ster was het? Stond die helder en duidelijk aan de hemel? Was hij een meteoriet? Komt die ster ooit nog eens terug? Was het misschien wel een planeet waar mensen kunnen leven? Worden wij op een goede (of slechte) dag daarheen ontvoerd? Wat zeggen de oeroude geschriften over deze ster?

De ster van het evangelie van Matteüs 2, 2 is echter geen ster van materie en van vuur en gas. De evangelist gebruikte de ster als een beeld van bevrijding uit onderdrukking. Het is geen astronomische, maar een theologische ster. We vinden deze ster niet aan de hemel prijken.

We vinden de ster terug in het Bijbelboek Numeri 24,17. Wanneer Israël na de doortocht door de Rode zee optrekt naar het beloofde land, bereidt koning Balak de verdediging van zijn gebied voor. Hij doet dit onder meer door de profeet Bileam naar de frontlinie laten komen, waar hij dan een vervloeking over Israel moet uitspreken. Bileam krijgt een vervloeking echter niet over zijn lippen. Integendeel, hij zegent Israël, spreekt uit dat dit volk goed is: ‘Een ster komt op uit Jakob, hij verbrijzelt de slapen van Moab.’

De ster die de wijzen zien is deze ster. De wijzen vertegenwoordigen hier de niet-joodse volkeren. Er gaat hun een licht op. Zij begeven zich naar het joodse volk en zij horen dank zij de joden de aankondiging van de komst van de Messias. Het is dus niet zinnig vanuit de astronomie een discussie te voeren over een ster die niet astronomisch is, maar een beeld uit de religieuze literatuur.

Dit beeld komt terug bij Matteüs in de toespraak van Jezus over de komst van de Messias in heerlijkheid. ‘De sterren zullen van de hemel vallen.’ (Mt 24, 29). We moeten hierbij niet denken aan gloeiende hemellichamen die zich op onze aarde storten, maar aan staten die ineenstorten. Ook in onze cultuur hebben vele staten een of meerdere sterren in hun vlag en laten zij zich vergelijken met een ster. Het gaat hier niet over de vernietiging van de wereld door God. Maar de ondergang van onze cultuur en hun leefgebied dreigt door het gewelddadige optreden van de mensen tegenover elkaar.

De openbaring (epifanie) van Jezus is dat de politieke wereld, de economische en culturele wereld, daarbij ook de religies die offers eisen, zijn gebaseerd op uitdrijving en geweld. Hij openbaart dit niet zozeer door zijn geboorte als wel door heel zijn levensweg en zijn dood. Het verhaal van de komst van de wijzen, gevolgd door de kindermoord en de vlucht naar Egypte, geïnspireerd door de verhalen van de onderdrukking van het volk door de farao in het boek Exodus, onderstreept de gewelddadigheid van de wereld waarin wij leven.

Jezus ontmaskert en onthult het geweld dat onder de oppervlakte van de dingen schuil gaat. Maar deze onthulling betekent tegelijk dat alle instituties die gebaseerd zijn op geweld in hun hemd komen te staan en hun almacht verliezen. In eerste instantie brengt deze onthulling meer geweld en chaos naar boven. De ster die Jezus zelf is, daagt ons uit de chaos te overwinnen door andere middelen dan door geweld.

Epifanie is geen feest ter herdenking van een gebeurtenis die voorbij is, maar richt ons op wat nog komen moet.

Delen:

Schrijf een reactie

Opgeslagen onder Bijbel

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *