Koning bij de gratie Gods?

Het koningschap is ontstaan in Afrika en heeft van daaruit de wereld veroverd. Groepen en samenlevingen bestaan dankzij een centraal punt. Uit ervaring weten we hoe dit werkt. Wanneer wij bij een groep zitten waar onrust heerst en geweld dreigt, kun je de gemoederen tot rust brengen door te gaan roddelen. Je groepsgenoten gaan graag mee. We wijzen in feite samen een zondebok aan. We geven iemand de schuld van de onrust. Alle ogen richten zich op die persoon, en je hebt daardoor plotseling orde in de groep. De vrede lijkt van ’boven’, van God, te komen. Na de uitdrijving suddert het gebeuren nog na. Er wordt over nagepraat en er wordt vaak een ritueel gevonden om dit gebeuren regelmatig te herdenken. De zondebok kan zo een voorwerp van respect en verering worden. Hij wordt een sacrale figuur.

beatrix willem alexander

Het is echter niet eenvoudig iedereen ervan te overtuigen dat deze of die mens de oorzaak is van alle ellende. Het wordt gemakkelijker als deze persoon zich echt schuldig maakt aan het kwaad waarvan hij beschuldigd wordt. Je wilt hem beschuldigen van prostitutie, incest, moord, diefstal, onderdrukking en nog van veel meer. Dus je geeft hem de gelegenheid en de tijd die dingen ook te doen. Je geeft hem een harem, je zorgt dat hij met zijn moeder of zus slaapt, accepteert dat hij mensen mishandelt, besteelt, onderdrukt, eventueel doodt. De koning is een geweldpleger.

Je kunt dan met een rein geweten deze mens uit de groep zetten en op een dag met een gerust hart doden met als gevolg vrede en rust. In 1 Sam 8,11-22 noemt de profeet Samuël de ‘rechten’ van de koning op: hij zal dwangarbeid, belastingen, en slavernij opleggen. Maar het volk wilde een bindende krachtfiguur. God was voor hen niet voldoende.

Onschendbaar!

De ‘koningen’ maakten gebruik van de hun toegemeten tijd om zoveel macht en rijkdom te verzamelen dat zij erin slaagden hun plaatsvervanger te laten doden in plaats van henzelf. Zo kon het gebeuren dat toen bij de Hethieten de koning plotseling overleed bij het jaarlijkse troonbestijgingsfeest, de misdadiger die gedood zou worden in zijn plaats, het koningschap opeiste en het kreeg. Een echo van de koning die zich onaantastbaar heeft gemaakt en zijn plaatsvervanger die de schuld draagt, horen we in de Nederlandse grondwet: de koning is onschendbaar, de minister is verantwoordelijk en moet gaan. De koning kreeg steeds meer economische en politieke macht en was in staat die macht te gebruiken. Oorlog voeren was een belangrijk middel om niet zelf opgeofferd worden. De grote kracht van het koningschap was – en is – dat het mensen bij elkaar brengt. Hij is het centrum van de natie, zowel wanneer hij belasterd wordt als wanneer hij bejubeld wordt.

Koning of president?

In plaats van een koning is het staatshoofd tegenwoordig meestal een president. Er is geen wezenlijk verschil tussen een koning en een president. Het koningschap is erfelijk is, maar bijvoorbeeld in Syrië en Noord Korea is ook het presidentschap erfelijk. Lange tijd werden de Poolse koningen gekozen. De koning van Maleisië wordt gekozen, zij het vanuit en door de koningen van de deelstaten. Wel hangt er een sterkere sacrale sfeer rond de monarchie: in Nederland heerst het staatshoofd bij de gratie van God

De staat ontstond met het koningschap. We hebben nog geen alternatief voor de staat. Maar hoe minder we de staat en haar hoofd een goddelijk halo geven, des te beter. De koning of president is een van ons. Johannes laat zien dat de macht van de koning afhangt van het volk. (Joh 19,12) Het sacrale karakter van het koningschap – en van het presidentschap – werd en wordt steeds meer weggehaald. In het verleden kroonden de leiders van de christelijke traditie de vorsten; zij hielden het sacrale karakter van het koningschap hoog. Dit is bijna overal verdwenen. Dat is een goede zaak. Of we het ooit zonder president of koning, zonder staat, kunnen doen – dat is een open vraag.

Er is alleen toekomst voor de staat wanneer haar leiders dienaren zijn.

Delen:

Schrijf een reactie

Opgeslagen onder Bijbel

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *