De ‘veelkleurigheid’ van God

De zondag na Pinksteren viert de katholieke liturgie het feest van de Drievuldigheid of Drie-eenheid. Dit is meestal geen feest voor degenen die op die dag moeten preken. Een van de mogelijkheden om te preken is deze zondag te zien als een afsluiting van alle grote kerkelijke feestdagen: Kerstmis, Pasen, Pinksteren.

We hebben geen feest van de Schepping, maar het scheppen gaat elke dag door. De traditie heeft ons woorden over God, of liever beelden van God, nagelaten zoals ‘natuur’, ‘persoon’, ‘relatie’, ‘wezen’, ‘substantie’ die ons weinig of niets zeggen.

Uit de geschiedenis van de eerste eeuwen van onze jaartelling weten we dat mensen sterk dachten van boven naar beneden. Eerst had je het hoogste en vervolgens het minder hoge tot het lagere, voorbij de mens toe.

Er waren christenen die God, Jezus en de Geestkracht van Jezus ook op die glijdende schaal zetten en zo het Bijbelse geloof aanpasten aan de maatschappij van toen die ook van boven uit naar beneden liep. In Jezus ontmoette je dan niet God zelf, maar iemand van de tweede rang. Dat was voor de meeste christenen onaanvaardbaar. Ze gaven liever hun manier van denken over de maatschappij en de kosmos op, dan hun vertrouwen dat zij in Jezus en in zijn geestkracht God ontmoetten.

God is geen formule

De grote concilies hebben nooit van het geloof in de Drievuldigheid een dogma gemaakt. Theologen zijn er mee op de loop gegaan en hebben soms dit geloof gereduceerd tot een bijna wiskundige formule.

Het is beter om verschillende beelden te gebruiken voor God en voor Jezus en de Geest, de Adem, van God. De Bijbelse taal en beelden zeggen meer dan de abstracte formuleringen van latere theologen. Deze beelden staan meer open voor verschillende interpretaties. Ze zijn veelkleurig. De Bijbel is een bibliotheek van boeken die soms met elkaar in discussie gaan. De beelden zijn vaak eenzijdig mannelijk, maar ze vervangen door abstracte woorden als ‘bron’, ‘vuur’, ‘het essentiële’ is meestal geen verbetering, want ze drukken geen relatie uit met mensen.

God is schepper van hemel en aarde, maar God is niet degene die de problemen van onze wereld oplost. ‘God komt niet tussenbeide’ is onze ervaring. God vertrouwt op de verantwoordelijkheid en inventiviteit van de mens. God wordt soms als gewelddadig voorgesteld, maar in zijn verschijnen in Jezus laat God zich zien als de weerloze die in die weerloosheid kracht uitstraalt.

God is geen commissie van drie

God een ‘persoon’ noemen kan suggereren dat God een individu is naast andere individuen, maar ik denk dat we niet kunnen vermijden God ‘persoonlijk’ te noemen, aanspreekbaar, een gelaat tegenover ons.

Het woord ’persoon’ komt voort uit de formuleringen van de theologen van de vierde eeuw: God is ‘driepersoonlijk’. Maar ‘persoon’ betekent hier niet ‘persoon’ in onze moderne zin, maar zoiets als ‘verschijningsvorm’ of ‘bestaansvorm’: God verschijnt zoals God is.

De ene God is geen commissie van drie, maar God verschijnt in de wereld als scheppend, in Jezus als degene die ons bevrijdt uit de chaos die wij van de wereld en onszelf maken, en God openbaart zich als kracht van de liefde die over heel de wereld waait, de mensen uitdaagt over grenzen heen te gaan en het kwade ondermijnt.

God: terughoudend en nabij

De leerlingen in het Nieuwe Testament beginnen een nieuw leven. Er vindt een uittocht plaats uit de onderdrukking die ontstaat door het maatschappelijk systeem en de rivaliteit waarin ieder mens gevangen zit. Zij worden vrije mensen, ook wanneer zij vervolgd worden en uitgespuwd door hun tijdgenoten. Wij kunnen ons aansluiten bij deze leerlingen.

Een unitair beeld van God is te arm om uit te drukken dat God tegelijk terughoudend en nabij is. De grote en veelkleurige rijkdom van de aanwezigheid van God hoeft niet teruggebracht te worden tot een kale eenheid; verschillen blijven welkom, zij verrijken ons leven. Dit geloof in God legt zich niet dwingend op. We kunnen er alleen maar open voor staan.