Ook als je het beeld van God als almachtige, alwetende, allesbeheerser opgeeft omdat God liefde is (zie de blogs van de afgelopen drie weken), blijf je met het gegeven zitten dat de liefde tussen God en mens asymmetrisch is. We staan niet op gelijke voet met God. Er is geen sprake van ‘gelijk oversteken’. We danken ons menselijk bestaan aan de liefde van God, God is niet een schepping van ons.
We houden over het algemeen niet van asymmetrie: we willen geen standsverschillen. Iedereen moet gelijk zijn. Maar we schijnen dit verlangen naar symmetrie wel erg ver door te drijven. Liefde hoeft niet symmetrisch te zijn om liefde te zijn. De verhouding tussen kind en ouders is asymmetrisch, maar kan daarom nog wel echte liefde zijn.
Het is zelfs zo dat liefde altijd asymmetrisch aspecten heeft.
Symmetrie leidt tot chaos
Een goed en liefdevol (maar soms toch heftig) gesprek, is asymmetrisch. Een symmetrisch gesprek is er een waarin de ene partij ja zegt en de ander partij ook ja, of de een zegt ja, de ander antwoordt steeds met nee. Ruzieachtige gesprekken kenmerken zich door een grote symmetrie. De strijdende partijen menen wel dat zij grote tegenstellingen vertegenwoordigen, maar een buitenstaander heeft vaak moeite verschillen te zien. Zij hebben in elk geval eenzelfde belang gemeen – anders was er niets om over te vechten. Hun strategieën raken op elkaar afgestemd en gaan steeds meer op elkaar lijken. Het resultaat is chaos.
Als je wilt weten of iets levend is of was, dan moet je kijken of het symmetrisch is of asymmetrisch. Het levende is altijd ietwat asymmetrisch. Het is beter voor een ontmoeting dat de verhoudingen minstens enigermate asymmetrisch zijn. Dan kunnen de gesprekspartners elkaar afwisselen, elkaar ondersteunen, bijvallen of bekritiseren. Nu eens is de een aan het woord en luistert de ander, even later is het omgekeerd.
De devotie van het ‘heilig hart’ van Jezus komt voort uit de traditie van de gewonde genezer.
Asymmetrie maakt communicatief
De verhouding met God is die van een vriendschappelijke dialoog. Er is een oude traditie die zegt dat iemand een ander alleen kan genezen, wanneer hij/zij in de loop van het leven zelf verwond is geraakt. Het menselijk lichaam lijkt symmetrisch te zijn en heeft daarom iets geslotens. Door een verwonding wordt het lichaam extra gemarkeerd als asymmetrisch en daarmee wordt het uitdrukkelijker communicatief. We vinden dit in de Bijbel terug in het verhaal van Jacob die blijvend hinkt na zijn gevecht met God. En ook de lansstoot die de zijde van Jezus doorboort, maakt hem na zijn dood opnieuw communicatief: er komt water en bloed uit, beelden van doop en eucharistie.
De liefde die ik geef steunt op de liefde die ik ontvang. Ook hier weer asymmetrie. Ik ben niet zelf de oorsprong van mijn leven of van mijn ‘ik’. De liefde constitueert mijn ik, maakt er een eenheid van. Het ‘ik’ is een kwetsbare eenheid. Het is geen ‘ding’ of ‘substantie’, maar een verbonden zijn met God en met talloze andere mensen. Die relaties kunnen veranderen en mijn ‘ik’ verandert eveneens. Ik leef in een geschiedenis op een bepaalde, begrensde plek.
Ik leen mijn leven
Ik heb het leven niet in eigendom, maar in bruikleen. Ik moet denken aan de vroegere gewoonte van kloosterlingen om in boeken – of ze die nu gekocht hadden of gekregen niet zonder meer hun naam te zetten, maar die te laten voorafgaan met de woorden ‘ad usum fratris…, ‘ten gebruike van broeder…’
Wat ik ontvang is een geroepen worden om op menselijke wijze zo goed als God te zijn. De goedheid van God kan ik het beste aflezen uit het leven van Jezus van Nazareth. Want God en zijn/haar liefde zelf ken ik niet rechtstreeks.
One Response to Gods asymmetrische liefde