In een folder van een centrum voor bezinning, bezieling en beweging las ik een aankondiging van een cursus over ‘de bevrijding van vergeving’. De cursus duurt nog geen twee dagen. De tekst zegt: ‘Vergeving gaat over jezelf en niet over de ander. Je kunt jezelf bevrijden. Vergeven is een innerlijk proces uit liefde voor jezelf, waarbij je de ander niet nodig hebt. Wil je niet langer rond blijven lopen met pijn, verdriet en woede? Vergeving is het mooiste geschenk dat je jezelf kunt geven.’
Ik ben verbijsterd. Vooral de zin ‘je hebt de ander niet nodig’ treft me. Mijn verbazing berust niet alleen op mijn christelijke achtergrond. Ook zonder die achtergrond roept deze zin een zekere walging op. Je hebt een ander diep gekwetst, maar je gaat jezelf vergeven dat je dat gedaan hebt en zegt tot de gekwetste partij: ‘Je kunt ophoepelen, ik heb je niet nodig’. In feite bevestig je de oorspronkelijke kwetsuur. Of je bent zelf de verwonde partij, maar je hebt degene die jou beschadigd heeft niet nodig om een gelukkig mens te worden.
Het gaat louter om jezelf. Het lijkt mij onmogelijk dat een ‘louter jezelf’ kan bestaan. We leven altijd in verbondenheid en gebondenheid met anderen. Wij worden deze of die mens doordat wij in relatie staan met onze ouders, broers, zussen, collega’s vrienden, partner, vreemdelingen, en met door mensen opgebouwde instituties zoals de staat. Die verhoudingen hebben twee eigenschappen.
De eerste is dat zij gebaseerd zijn op nabootsing, navolging. Een kind begint te glimlachen omdat het steeds weer geconfronteerd wordt door de lachende gezichten van volwassenen en kinderen. Een kind doet anderen na, en dankzij de grote gave om te doen wat anderen voordoen, worden kinderen volwassen mensen, mede-erfgenamen en bouwers van een cultuur. Ze leren een taal- een taal waarbij je de ander niet nodig hebt bestaat niet.
De tweede eigenschap is dat deze verhoudingen tegelijk aangeven wat rechtvaardig is. De verhouding met je ouders, je kinderen, vrienden en vreemden is niet alleen leerzaam, zij geeft ook aan waar je recht op hebt en aan wie jij recht moet doen. Omdat je ouders je het leven hebben gegeven en je hebben opgevoed hebben zij er recht op dat jij zorg voor hen hebt wanneer zij niet meer zelfstandig verder kunnen. De verhoudingen moeten in evenwicht zijn, willen ze rechtvaardig zijn.
Ieder mens houdt een ethische boekhouding bij. Wanneer een collega mij iets geeft, probeer ik hem na te volgen en geef ik iets van gelijke waarde of iets van een beetje hogere waarde terug. Mij kan alleen diegene vergeving schenken en mij bevrijden van mijn schuld, die ik tekort heb gedaan.
Als ik de ander onrecht doe, zal zijn reactie zijn mij na te volgen en mij kwaad te doen. Daarop zal ik reageren en, hem navolgend, hem betaald zetten wat hij mij heeft aangedaan. En zo raken we in een uitzichtloze chaos. Deze is alleen op te lossen door vergeving. Ik houd ermee op de ander met gelijke munt terug te betalen, maar gun hem de vrijheid en daarmee toekomst. Dit is een scheppend gebeuren; daarom wekt het geen verbazing dat dit in verband is gebracht met God.
Over vergeving heb ik uitgebreid geschreven in mijn boek ‘Neem uw verleden op’ (Baarn 1999). Ik kan niet leven, vergeven en vergeven worden zonder anderen. Hoe kun je liefhebben hebben zonder eerst dit geleerd te hebben en overgenomen van de ‘ander’? De cursus ‘De bevrijding van vergeving’ zal mensen best een goed gevoel geven, een gevoel van harmonie met zichzelf. Een gevoel van harmonie is nog geen daadwerkelijke harmonie. De leider van de cursus zal goede bedoelingen hebben. Maar de gedachte dat je de ander niet nodig hebt, en dat je jezelf kunt vergeven is goedkoop.
9 Responses to Goedkope vergeving