In de vredesweek (21-29 september) worden we uitgenodigd voor de vrede te kiezen. Voor welke vrede kiezen wij? De suggestie is dat er maar één vorm van vrede is. Dit is echter niet zo.
Muur in Belfast met een even wrang als waar opschrift: ‘Peace by piece’
Wie een bezoek brengt aan Belfast in Noord-Ierland kan daar veilig rondlopen. Er wordt over het algemeen geen geweld meer ingezet door voor- en tegenstanders van de hereniging van Noord- Ierland met de rest van Ierland. Al wandelend ontkom je echter niet aan het feit dat een groot gedeelte van Belfast is opgedeeld in kleine wijkjes, pockets, gemarkeerd door Britse, respectievelijk Ierse vlaggen. In deze gesloten wijken voelen de mensen zich veilig en vindt het dagelijkse leven plaats. Ziekenhuizen, grote winkels, bedrijven, transport, universiteit en overheidsgebouwen zijn niet opgesplitst. Er zijn gemengde wijken met ‘katholieken’ en ‘protestanten’ die beiden min of meer tot dezelfde sociale laag behoren. Ik plaats hier ‘katholiek’ en protestant’ tussen haakjes, want dit zijn eigenlijk onjuiste benamingen. Het gaat hier om een conflict tussen Ieren en een groep zonder naam
In het recent verleden is geprobeerd de wijken zoveel mogelijk gemengd te houden, maar het resultaat van die pogingen is precies het omgekeerde. Er is een zekere mate van vrede in Noord-Ierland, doordat er een regeling is getroffen die het mogelijk maakt dat beide partijen in het conflict betrokken zijn bij het besturen van Noord-Ierland. Een verzoening tussen beide partijen is nog ver weg. Een van de moeilijkheden is dat de financiële steun uit bronnen van buiten Noord-Ierland groot was zolang er bloed vloeide, maar nu er ‘vrede’ is, lijkt steun aan het vredeswerk daar overbodig.
Deze vorm van vrede, waarbij de partijen in conflict uit elkaar gehouden worden, noemt men dissociate peace. We vinden het soms moeilijk deze vrede als vrede te aanvaarden. Waar we naar verlangen is een associate peace, een vrede waarin mensen en groepen-in-conflict elkaar gaan zien als mensen en gemeenschappen zoals zichzelf, elkaar welkom heten en de verschillen tussen hen positief waarderen. Deze vrede hoort bij de visioenen die wij van de toekomst hebben. Het is de vrede waarover de profeten en Jezus spreken. Maar als we alleen maar aandacht hebben voor deze vrede en deze proberen hier en nu tot stand te brengen, lopen we gevaar iets af te dwingen en zelfs nieuw geweld te introduceren.
In de praktijk is het meestal verstandiger te streven naar dissociate peace. Proberen een volledige oplossing te vinden voor het conflict is vaak onvruchtbaar. Sommige conflicten zijn eeuwenoud. Ze zijn bedekt met een dikke laag ‘geschiedenis’. Deze lagen geschiedenis zijn meestal mythen: verhalen waarin het eigen gelijk wordt bevestigd en waarin de tegenpartij wordt afgeschilderd als de schuldige oorzaak van het conflict.
Logo van de Vredesweek 2013.
Al deze lagen moeten verdwijnen. Dat vraagt jarenlange inspanningen, waarbij succes en falen elkaar afwisselen. Teleurstelling is een vast ingrediënt. De regeling die misschien tot stand komt, is vaak fragiel. Buitenstaanders kunnen de regeling gek vinden. Maar of het fragiel of belachelijk wordt gevonden: het enige waar het om gaat is of het werkt en mensen uit elkaar houdt. Je kunt de tijd van de dissociate peace als een welkome pauze zien, waarin gewerkt kan worden aan betere oplossingen, die misschien ooit leiden tot een associate peace.
Ik heb hier vooral geschreven over groepen in conflict. Maar hetzelfde kan gezegd worden van individuen in conflict. Het is belangrijk dat elk individu zijn eigenheid heeft en behoudt en dat in een situatie van samenwonen ieder een eigen terrein heeft.
Het is goed om in de vredesweek elkaar het visioen van de vrede voor te houden. Zonder visioen is er weinig kans op actie. Het is even belangrijk praktisch en realistisch te zijn, zich niet te laten verlammen door een overweldigend visioen maar toe te werken naar een beperkte vrede.