Moderne verfilming van het boek ‘The Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde’ van Robert Louis Stevenson. Dit boek uit 1886 verbeeldt hoe wij zowel goed als kwaad zijn.
Je komt mensen tegen die zeggen: ‘Nou, wat Kaïn gedaan heeft, zijn jongere broer doden, zou ik nooit doen. Ik kan nog geen mug doodslaan, laat staan een medemens ombrengen’.
Wanneer ik dit iemand hoor zeggen, ga ik liever een straatje om. Zulke mensen vertrouw ik niet erg. Ze weten niet dat ieder mens, ook zij, in staat is in bepaalde omstandigheden vreselijke dingen te doen. Als je in het begin van je leven ontdekt dat er regels zijn waaraan je je moet houden, denk je misschien dat er niet veel kans is dat je iets slechts doet. Maar het leven gaat verder en je ontdekt dat je als mens soms faalt. Je bent niet beter dan de andere mensen.
Je maakt slachtoffers. Je weet soms niet dat je ze maakt of beseft het niet echt. Je maakt gebruik van leugens en valse getuigenissen, je steelt door handig te manipuleren, of je gaat een grens over en komt te dicht bij iemand die zich daardoor bedreigd voelt. Je behoefte gezien en erkend te worden, kan je ertoe brengen de grenzen te overschrijden van wat rechtvaardig is. Je doet ander mensen geen recht, je doet ze tekort, je beschadigt hen.
Je moet soms of vaak vergeving vragen. Je biedt je excuses aan. Een bemiddelaar kan daarbij een goede hulp zijn. Wordt er op jouw pogingen vergeven te worden niet positief gereageerd, dan mag je hopen dat je niet in de ogen van iedereen slecht bent en uit de menselijke gemeenschap uitgestoten wordt. Je hebt mensen nodig die naast je blijven staan, niet omdat ze het eens zijn met wat je gedaan hebt, integendeel, maar omdat ze weigeren je af te schrijven en misschien meer dan je zelf goedheid in jou ontdekken.
Het is zeer goed mogelijk dat de slachtoffers die je hebt gemaakt niet beseffen dat jij de oorzaak bent geweest van hun schade. Of je weet zelf niet wie je hebt benadeeld. Het slachtoffer kan onbereikbaar (dood?) zijn. Ik herinner me het verhaal van een Nederlandse soldaat op patrouille in een gebied van Indonesië tijdens de pogingen van Nederland zijn kolonies te behouden. Hij is uiterst gespannen. Hij hoort geritsel in een boom, denkt dat hij iets ziet bewegen. Een opstandeling, een terrorist? Hij lost een salvo op de boom en een klein jochie valt dood uit de boom. Deze gebeurtenis blijft de soldaat achtervolgen. Hem wordt op goede gronden verteld dat hij uit onwetendheid heeft gehandeld en dat hem geen blaam treft. Maar dat kind is wel dood. Na overleg met een pastor besluit hij over te werken en het geld daarmee verdiend te schenken aan een Indonesisch project voor kinderen. Pas nu kan hij als een min of meer vrij mens verder met zijn leven, hoewel hij het dode kind het leven niet terug kan geven.
Een dader moet voor zover mogelijk vergeving vragen en compensatie aanbieden. Het begane onrecht raakt niet alleen de mens die je schade hebt berokkend, maar ook de context waarin hij of zij leeft. Want niemand is een eiland, we zijn op allerlei manieren met elkaar verbonden. Als het onduidelijk is wie je slachtoffer is, dan kun je proberen voor anderen iets te doen die in dezelfde omstandigheden leven. Je kunt het verleden niet uitwissen, maar je kunt het op je nemen en er een nieuwe toekomst aan geven.