De preek heeft geen vaste plaats meer

netBijna iedere parochie of christelijke gemeente heeft een website. Vaak wordt op deze website een preek geplaatst, soms een preek die nog gehouden moet worden, soms bouwstenen voor het maken van een preek, soms een preek die al gehouden is. Hoewel bij mijn weten er nog geen uitgebreid onderzoek is geweest, durf ik te stellen dat deze preken veel gelezen worden door niet-parochianen en niet-gemeenteleden. Waar is de plaats voor de preek?

Bij een bezoek aan Rome belandde ik eens in een wijk die mij middeleeuws aandeed: kleine vierkante pleintjes, verbonden met elkaar door smalle straatjes. De gedachte kwam bij mij op dat het gemakkelijk en plezierig moet zijn hier te preken. Je hebt geen microfoon nodig. De toehoorders staan vlak bij de spreker, ze kunnen met je in gesprek gaan. Op hetzelfde pleintje wordt er groente verkocht, vlees aangeboden, en proberen kwakzalvers geld uit je zak te kloppen. Je staat midden in het openbare leven, in de publieke ruimte.

Wanneer je in de middeleeuwen een kerk binnen kwam, zag je daar hetzelfde tafereeltje: kraampjes, koop en verkoop en nu ook biddende mensen. De kerk hoorde bij de publieke ruimte. In deze ruimte werd politiek bedreven, mannen praatten erover onder het genot van wijn of bier. Er was een duidelijke en overzichtelijke verdeling in de samenleving, de mannen beheersten de straat, de openbare ruimte, de vrouwen beheersten het huis. Omdat de openbare ruimte gezien werd als belangrijker dan de privé ruimte vond men de man belangrijker dan de vrouw.

Van die oude tweedeling indeling van de maatschappij zijn alleen brokstukken over. Pleinen zijn verkeerspunten geworden, straten verkeersaders; je vertoeft niet meer in de straat of op het plein. Vrouwen voelen zich thuis in de publieke ruimte, mannen nemen een stuk van het huishouden over. Het is niet ongewoon dat een politicus de politiek verlaat om meer aandacht te schenken aan zijn gezin.

Een nieuwe, seculiere vorm van 'preken' zijn TEDX-bijeenkomsten. Dit filmpje van Brené Brown over 'de kracht van kwetsbaarheid' werd bijna twee miljoen maal bekeken. (Klik om te kijken op Youtube).

Een nieuwe, seculiere vorm van ‘preken’ zijn TEDX-bijeenkomsten. Dit filmpje van Brené Brown over ‘de kracht van kwetsbaarheid’ werd miljoenen keren bekeken. (Klik om te kijken).

De preek verschuilt zich meestal in het kerkgebouw, dat langzaam opgeschoven is naar de privéwereld. De preek dreigt opgesloten te worden in de kerk. In de negentiende eeuw hebben vele kerken houten banken gekregen. ‘Privacy’ is voor ons belangrijker geworden dan de openbare ruimte. De openbare ruimte is voor een goed deel uitgewist. Een enkele ‘profeet’ preekt nog op straat, pleintje, de markt, of in de trein en bus.

Een nieuwe ontwikkeling kondigt zich aan. Allerlei websites bieden ons preken aan, meestal in de vorm van een geschreven of gesproken tekst of als een video. Je kunt ze lezen, aanhoren, bezien in alle rust, thuis, je werkplek, onderweg. Je hoeft je emoties niet te verbergen voor medeluisteraars; je kunt de preek op elk moment stopzetten. De vorm is nu meestal nog die van een preek, maar ze kan veranderen in een geïllustreerd verhaal of in een filmpje. De preek kan interactief worden. Het lezen of beluisteren van een preek is een privégebeuren dat overal in elke ruimte plaats kan vinden. De sociale media overschrijden voortdurend de oude scheidslijnen tussen ‘openbaar’ en ‘privé’. Soms is dit verwarrend. Wat klein is of privé lijkt, wordt in de openbare ruimte geplaatst en groot gemaakt, wat groot is, wordt ons in stukjes doorgegeven.

De preek is nu een vogel die aan een kooi ontsnapt is. De preek past niet meer in een hokje en heeft geen vaste plaats meer. De preek is vogelvrij en kan overal haar weg gaan zowel op kleine pleinen, de openbare ruimte, thuis en zelfs in de kerk als haar deuren maar open blijven staan zodat de vogel in en uit kan vliegen. Misschien worden de sociale media de nieuwe plaats van de preek.

Delen:

1 reactie

Opgeslagen onder Geloven vandaag

One Response to De preek heeft geen vaste plaats meer

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *