‘God is’: een lege zin, die ruimte maakt

Verbeelding van het uitdijen van de ruimte sinds de Big Bang. Klik om te vergroten. Bron: Wikipedia.

Verbeelding van het uitdijen van de ruimte sinds de Big Bang. Klik om te vergroten. Bron: Wikipedia.

In de marge van allerlei belangrijke of schokkende gebeurtenissen – het bloedbad dat Syrië heet; de conferentie van veel politieke leiders uit de gehele wereld over de nucleaire bewapening; de Olympische winterspelen en het debat over homoseksualiteit – is er een discussie ontstaan over de vraag naar het bestaan van God.

Emanuel Rutten, werkzaam in het ‘Centre For Science and Religion heeft een nieuw godsbewijs of liever godsargument in gebracht. Zijn godsargument is niet in te passen in de bekende godsbewijzen. Het argument vooronderstelt dat de wereld ten diepste begrijpelijk is, en dat de kosmos een begin heeft. Dan volg er een argumentatie die erg abstract is en zich voor een goed deel afspeelt op het terrein van de logica.

Rutten stelt: wat mogelijk waar is, is in beginsel kenbaar en wat principieel niet kenbaar is, kan ook niet waar zijn. Een voorbeeld van zulke uitspraken is: ‘God bestaat niet’. Je kunt nooit weten dat God niet bestaat. Maar dan kan volgens hem de uitspraak ‘God bestaat niet’ nooit een ware uitspraak zijn. Dit heeft als consequentie dat de uitspraak ‘God bestaat’ altijd waar is.

Rutten bewijst volgens mij niet dat God bestaat, maar dat de uitspraak ‘God bestaat’ waar is. Dit is ook zo bij de zogenaamde godsbewijzen van Thomas van Aquino: hij schrijft als een gelovige en met zijn wijsgerige traditie zegt hij dat de uitspraak ‘God bestaat’ waar is.

Het gaat mij hier niet om de vraag of Rutten gelijk heeft. Zijn argumentatie is zo koud als een ijsberg; je wordt van deze God niet warm. Het is een heel rationeel argument dat ondanks zijn (bedrieglijke) eenvoud moeilijk te volgen is. Maar die rationele kant heeft voordelen.

Atheis

‘Zijn wereld is beperkt, dacht ik. Hij trok zich terug op de droge plek waar het water van de chaos nog niet komt.’

Onlangs waren ik en anderen in discussie met een overtuigd atheïst. Voor hem golden alle religies als irrationeel. Geloven in God was irrationeel en moest zo snel mogelijk verdwijnen. Rationeel zijn volgens hem de natuurwetenschap, hoewel natuurwetenschappers steeds werken met een hypothese, die voor een goed deel berust op intuïtie. Zijn wereld is beperkt, dacht ik. Hij trok zich terug op de droge plek waar het water van de chaos nog niet komt. Het godsargument laat in elk geval zien dat geloven een rationele praktijk kan zijn, waarbij professionele argumenten en procedures een rol spelen. Geloven is ten diepste vertrouwen, maar het is geen slechte zaak als je ziet dat geloven geen onzinnig levensproject is, geen drug voor angstige mensen.

Ik heb aarzelingen over de veronderstelling dat het heelal een begin heeft. Het kan van eeuwigheid bestaan hebben. De ‘Big Bang’ is het begin van de fysieke werkelijkheid, van onze triomfen en nederlagen, het begin van onze huidig feiten. We weten niet wat eraan voorafging. En evenmin wat de toekomst zal brengen.

We kunnen zeggen dat de uitspraak ‘God is’ waar is, maar we hebben daarmee nog niet veel gezegd. Het is een lege zin, maar wel een zin die een gesprek mogelijk maakt. In een tijd waarin de natuurwetenschappen de godsdienst dreigen op te slokken en naar de kant te schuiven en – mogelijk als een reactie – godsdienstige mensen geneigd zijn het irrationele karakter van hun overtuigingen en praktijken te benadrukken, kan een rationeel debat de lucht zuiveren.

Met de uitspraak ‘God bestaat’ zijn we nog ver verwijderd van de Bijbelse God en de ontwikkeling van het Bijbelse godsbeeld. Er is een verschil tussen de ‘voorzienigheid’ van Hitler en de abba (papa) van Jezus. Maar God wordt minder dood gezwegen dan een tiental jaren geleden.

Delen:

2 Comments

Opgeslagen onder God

2 Responses to ‘God is’: een lege zin, die ruimte maakt

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *