Graffiti van Jezus in Milaan
Waarschijnlijk ervaren we het huidige beeld van Jezus als nieuw en modern: Jezus als iemand die erop vertrouwde dat God bezig is onze wereld en onszelf te transformeren. Daarmee was hij een bedreiging van de Romeinse overheid en tegelijk voor hen die deze overheid steunden. Jezus laat zien dat bevrijding en vervolmaking niet verkregen worden door middel van geweld. Hij laat zien dat niet de stem van ‘het volk’ de stem van God is, maar het roepen van het slachtoffer.
Dat ‘volk’ is niet alleen het joodse volk uit de tijd van de Romeinse bezetting van Israël. Wij zijn niet beter dan onze voorvaders en onze voormoeders. Dit blijkt aan de manier waarop wijzelf omgaan met de ‘ander’ en met de wereld. Ook wij wijzen zondebokken aan, vertrouwen op geweld, willen hebben wat onze buren bezitten.
Het optreden van Jezus en zijn kruisdood is op verschillende manieren geïnterpreteerd.
Wat betekent Jezus voor ons? In het Oost-Europese christendom ziet men het geloven in Jezus als ‘vergoddelijking’. Dit betekent dat mensen worden opgeroepen het voorbeeld van Jezus na te volgen en zo als God te worden.
In het Westen inspireerden de verhalen van genezing en duiveluitdrijving de West-Europese christenen tot het formuleren van hun visie op de verlossing door Jezus en op zijn dood. Jezus drijft het negatieve uit de mens. De kruisiging van Jezus is een list. De duivel denkt dat hij deze gekruisigde kan opslokken, maar dan blijkt deze mens goddelijk te zijn en wordt de duivel zelf uitgedreven.
Een Afrikaanse verbeelding van Jezus op weg naar Golgotha.
In de vroege Middeleeuwen komt er een heel ander idee over de verlossing door Jezus boven drijven. Mensen hebben God beledigd. Daar moeten zij voldoening voor geven. Maar mensen zijn daartoe niet in staat. Nu doet Jezus dat namens hen. Want hij is immers goddelijk. Tegen het einde van de Middeleeuwen wordt in deze lijn verder gedacht. Jezus wordt dan gezien als een offer dat aan God wordt gebracht tot vergeving van onze zonden. God wordt hier een toornige God die tevreden gesteld moet worden.
Deze ideeën komen niet voort vanuit het lezen van de Bijbel. Hun geboortegrond is het heidendom, waarin het offeren van mensen, later van dieren centraal staat. Deze ideeën worden terug geprojecteerd op de Bijbelse tekst.
Inmiddels had er een lange discussie plaats gevonden over de vraag waar Jezus ‘geplaatst’ moest worden in het wereldbeeld van toen. De overtuiging dat Jezus op een of andere manier bij God hoorde, won terrein. Hij handelde immers zoals de God van de kwijtschelding van schulden. Hij was meer dan een profeet.
De Grieks sprekende maatschappij waartoe spoedig de meeste christenen behoorden was sterk hiërarchisch opgebouwd, van boven naar beneden. Op welke trede van de werkelijkheid stond deze joodse man? Er was een sterke neiging om hem op de tweede rij te zetten, na God. Het hiërarchische wereldbeeld bleef dan onaangetast. Maar dan rees het probleem dat je nooit God zelf bereikte en dat je ook nooit helemaal bevrijd werd van het kwaad. Jezus was dan toch tweederangs. Daarom werd de gedachte dat Jezus beneden God stond verworpen. Jezus was uit hetzelfde hout gesneden als God zelf. Daarmee werd tegelijk het hiërarchische model onder druk gezet. Het zou echter nog vele eeuwen duren voor het hiërarchisch karakter zou verdwenen.
Jezus heerst: het beroemde beeld dat hoog boven Rio de Janeiro torent.
Wij kunnen niet meer over God spreken zonder Jezus en zijn geestkracht te noemen. We moeten de gedachte afwijzen dat God eigenlijk niet van mensen houdt en hun schuldgevoelens geeft.
De viering van de Goede Week is niet bedoeld om ons in te peperen dat wij slecht zijn. Wij vieren dat erin God geen geweld en geen duisternis is. We willen de weg gaan die Jezus gegaan is.