Je verjaardag vier je altijd op dezelfde datum, maar het feitelijke feestje kan op een andere datum vallen. Je bent jarig op woensdag, maar je viert het zaterdag of zondag, wanneer in beginsel ‘iedereen’ kan. Het is wat gek om je verjaardag weken, zelfs maanden later of eerder te vieren. Je viert je verjaardag nooit eerder, maar wel andere jubilea of het begin van je pensioen, wanneer bijvoorbeeld voor iedereen duidelijk wordt dat je zult sterven, voordat de datum van het feest bereikt is.
Onlangs is het mij overkomen dat enige mensen, min of meer onverwacht, mijn verjaardag wilden vieren. Vijfenzeventig is een kroonjaar en er zijn goede redenen om te denken dat ik in elk geval in de nabije toekomst niet zoveel arbeid meer zal verzetten als ik gedaan heb.
Het feest, waar ik oorspronkelijk niets van af wist vond ruim een maand na mijn eigenlijke verjaardag plaats. Ik werd getrakteerd op een ‘liber amicorum’ (vriendenboek): een boek waarin verschillende mensen een artikel hadden geschreven. Sommigen werden voorgelezen, – dat mocht niet langer duren dan vijf minuten – anderen moest je zelf lezen. Het was heel bijzonder zo in het midden te staan en uitvoerig geprezen te worden. Het was natuurlijk mogelijk geweest om mijn negatieve eigenschappen naar voren te halen, maar gelukkig deed men dat niet.
Ik dacht tijdens dit gebeuren: meestal moet je dood zijn wil je zo geprezen worden. Dan is het te laat, althans voor de overledene. En zo kom ik voor de vraag te staan: waarom complimenteren we elkaar zo weinig tijdens ons leven? Trouwens ook na de dood van iemand blijven we voorzichtig. Er kunnen mensen aanwezig zijn met een heel ander beeld van de overledene dan ik. Als voorganger ontkom je er niet aan soms ook iets negatiefs te zeggen over dode. Niemand wil een heiligverklaring. Het is vaak verstandig met het negatieve te beginnen: ‘Jan was een moeilijke man’. Dan is het maar gezegd en kunnen we open staan voor het positieve in Jan.
We voelen schroom om de levenden te complimenteren. Ook zij hebben hun moeilijke kanten. Het kan zelfs zeer moeilijk zijn om een compliment te maken. Ik heb herhaaldelijk meegemaakt dat een compliment dat ik maakte werd opgevat als een verwijt. Ik ben dan altijd verbijsterd en niet in staat adequaat te reageren.
Misschien hebben we een soort ritueel nodig, waardoor gever en ontvanger weten: dit is geen verwijt, maar een compliment. Iedereen verdient het zo nu en dan geprezen te worden al is het maar eens in zijn of haar leven. De wereld zou er anders uit gaan zien als wij de kunst zouden verstaan elkaar en de vreemden onder ons een compliment te maken.