‘Hij zwijgt en maakt duidelijk dat het rijk van deze koning gebouwd is op louter geweld.’ (Verbeelding van Jezus’ geseling in de film The Passion)
Een van de moeilijkste teksten waarover een predikant moet preken is de vergelijking van Jezus in Matteüs 22, 1-13. Het koninkrijk van God is te vergelijken met een koning die de bruiloft aanricht voor zijn zoon. Maar de al uitgenodigde gasten komen niet opdagen, ze willen niet komen. Hij zendt nog eens dienaren uit om de genodigden te laten komen, maar deze vinden de uitnodiging onbelangrijk. Ieder doet zijn eigen ding, en indien zij die niet hebben mishandelen en doden zij zijn dienaren.
De koning ontsteekt in woede en stuurt troepen om de moordenaars om te brengen. Hun stad steekt hij in brand. Dan stuurt hij zijn dienaren naar de kruispunten van de wegen en iedereen daar nodigen ze uit. De trouwzaal stroomt vol. In de versie van Lucas moeten de dienaren mensen zelfs dwingen om te komen.
Later is dit woord in kringen van missionarissen soms min of meer letterlijk genomen. Mensen werden gedwongen om christen te worden. In de versie van Matteüs hebben de gasten allemaal een bruiloftskleed aan behalve één. De koning roept hem ter verantwoording, maar hij zwijgt’. De koning laat hem met geweld verwijderen.
De moeilijkheid is het gewelddadige optreden van de koning.
Is deze koning een beeld van de God van Jezus? Hij verzette zich juist tegen de idee dat God onbarmhartig is. Denk maar aan de parabel van de verloren zoon. ‘In God is geen geweld’, zegt de schrijver van de brief aan Diognetus, een van de oudste christelijke teksten. Hoe kan het rijk van God vergeleken worden met zo een bloeddorstige koning?
Maar is de koning wel het punt van vergelijking? Moeten we die niet elders vinden? Ik heb de indruk gekregen dat Jezus verschillende keren zijn parabels baseert op een min of meer belangrijke en actuele gebeurtenissen die iedereen bekend waren. Wij kennen die gebeurtenis niet; we moeten er naar raden. Naar welke gebeurtenis verwijst Jezus hier? Het is deze keer niet moeilijk te raden: de koning van de gelijkenis is niemand minder dan koning Herodes. [333]
Herodes was op zijn verzoek door de Romeinen aangesteld als koning over Judea. Maar deze maar kreeg weinig of geen steun van zijn ‘onderdanen’. Hij probeerde zijn positie te verbeteren door onder meer zijn zoon te laten trouwen met een prinses uit het legale joodse koningshuis van de Hasmonese dynastie. Dit was niet voldoende. De mensen trokken zich weinig van hem aan. Er was zelfs gewapend verzet. Wie niet hoort, moet maar voelen, moet Herodes gedacht hebben en zette zijn troepen in.
In welke concrete situatie Jezus deze gebeurtenissen gebruikte om iets te zeggen en uit te leggen over het rijk van God weet ik niet. Het is mogelijk dat hij daarmee zowel gewapend verzet afwees als niets doen en je maar aanpassen aan de wensen van het heersende regime. De mensen die in een net pak en een mooie japon op de bruilof verschenen hadden zich aangepast. Ze droegen de kleren en de kleuren van de partij van Herodes.
Maar er is één uitzondering: een man heeft niet zijn beste pak aangetrokken. Hij doet niet mee. Hij hoeft niets uit te leggen: hij zwijgt. Hij wordt omgebracht, maar maakt door zijn optreden duidelijk dat het rijk van deze koning gebouwd is op louter geweld.
Zo ook zal Jezus zwijgen, wanneer hij voor de hogepriester en voor Pilatus staat. Jesaja had al gezegd: ‘Hij deed zijn mond niet open, zoals een lam ter slachting wordt geleid’. (Jesaja 53,7) De man zonder bruiloftskleed is een messiaanse figuur. Het rijk van God wordt verkondigd door zulke mensen.