Persoonlijke vroomheid is niet genoeg

Het was een soort vuurwerk – de nieuwjaarstoespraak van de paus. Wat hij zei is in verschillende vormen al eerder uitgesproken. Maar dat gebeurde door kritische gelovigen en mensen die het als hun roeping zien de zwarte kanten van mensen en instituten te laten zien. Maar dat een soortgelijke kritiek nu van de leider van het Vaticaan en de kerk te horen, is nieuw en verrassend. De paus sprak zijn zorg uit dat de curie (de ambtenaren) zou wegglijden in middelmatigheid, roddelzucht, en bureaucratisch gekibbel.

Toch kan ik de juichkreten over de redevoering van de paus niet helemaal delen. Natuurlijk geeft het even een goed gevoel dat kardinalen en andere hoge pieten onderuit de zak krijgen: men zegt wel dat er geen grotere vreugde is dan ‘Schadefreude’. We schamen ons doorgaans over onze Schadefreude, maar we kunnen niet ontkennen dat die er is.

Paus-Curie-toespraak

Paus Franciscus spreekt de curie toe.

Het is mooi als iedere Vaticaanse ambtenaar zijn leven zou beteren. De kerk zou er wel bij varen. Dat geldt evenzeer voor onszelf. Maar er is meer nodig: de structuren moeten veranderen. Voor zover ze de ontwikkeling van de kerk hinderen moeten zij verdwijnen of minstens een andere vorm krijgen.

Persoonlijke vroomheid of zelfs heiligheid is niet goed genoeg. Zo wil ik niet ingaan tegen mensen die vinden dat Johannes Paulus II een hele vrome of, zo men wil, zelfs heilige man is geweest. Zijn bisschopsbenoemingen waren echter vaak desastreus, hij was overtuigd van zijn eigen gelijk en had weinig behoefde naar andere stemmen te luisteren. Ook dan is het niet voldoende een beter mens te worden. Zulke benoemingen moeten mijns inziens gedaan worden door de mensen die het meeste belang erbij hebben en vervolgens goedgekeurd worden door mensen die van buiten af een beeld hebben van de problemen van deze of die parochie, gemeente of groep.

Het doet me denken aan het onderzoek over de verhouding van de kerk met het antisemitisme, dat al verschillende jaren geleden tot een conclusie kwam. De kardinalen en andere kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders straalden blijdschap uit. Hun conclusie had ik al lang te voren voor mezelf voorspeld en het verbaasde mij dat de commissie er zo lang over had gedaan om tot deze wat kinderlijke conclusie te komen: de heilige katholieke kerk had niet gefaald, maar wel individuele leden van de kerk.

Bij een dergelijk conclusie kun je de illusie koesteren dat je zelf eveneens onschuldig bent. Maar wat is de ‘kerk’ hier? Een soort Fata Morgana? Een abstract instituut? Een ritueel spel? Of is het de leiding van de kerk die pas de echte kerk zou zijn? De kerk bestaat uit mensen. Die zijn verantwoordelijk voor het voort zetten van de boodschap van het evangelie. Zij vormen de kerk. Daarmee is niet alles gezegd, maar voldoende om geen vertrouwen te stellen in abstracte grootheden.

Ook de huidige structuren van de kerk zijn voortgekomen uit mensenhanden en kunnen dus veranderd worden. Pas sinds de zestiende eeuw wordt de kerk hiërarchisch genoemd. Er is geen reden waarom dit zo moet blijven. Een democratisering van de kerk lijkt me noodzakelijk. Dit betekent niet dat alles bij meerderheid van stemmen moet beslist worden, wel dat de stem van de betrokkenen gehoord moet worden en serieus genomen.

Misschien zijn de benoeming van twintig nieuwe kardinalen een stap in deze richting (en niet meer dan een stap), omdat de nieuwe kardinalen in meerderheid open staan voor verandering. Misschien wordt het toch nog wat met de katholieke kerk.

 

Delen:

Schrijf een reactie

Opgeslagen onder Kerk

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *