André Lascaris o.p. (foto: Lambert van Gelder)
De laatste weken is er een nieuw programma op de Nederlandse televisie verschenen: ‘De volmaakte mens’. Het verschijnt laat op het scherm; ik moet eerlijk bekennen dat het voor mij te laat is. Ik wil niet de volgende dag rondlopen als een slaperige zombie.
Toch heb ik iets van dit programma opgepikt. Geleerden vertellen mij dat het over vijftig of honderd jaar mogelijk is om jezelf te veranderen en om van te voren vast te stellen welke eigenschappen je kind zal hebben. Ingrijpen in het geheugen wordt mogelijk: je herinnert je dingen die in feite nooit met jou gebeurd zijn. Alles kun je veranderen door in te grijpen tot diep in je hersenen. Ook je bewustzijn kan veranderd worden.
Wil je een jongen of een meisje, met donker haar of mooi blond? Je bestelling hoef je maar aan te geven. Je kunt jezelf veranderen, een vriendelijk karakter aanmeten of assertiever worden.
Het gaat dus niet slechts om lichamelijke eigenschappen, ook om geestelijke begaafdheden. Ingrepen in geheugen, zodat je je dingen herinnert die in feite nooit met jou gebeurd zijn. Het wordt eveneens mogelijk om herinneringen uit te wissen. Alles kun je veranderen door ingrepen diep in je hersens. Je bewustzijn kan veranderd worden en ingeruild voor een ander bewustzijn.
Zo kun je langs natuurwetenschappelijke weg de volmaakte mens scheppen. Het betekent een wending in de evolutie. Het is gebleken dat God een illusie is. De mens is een biologisch wezen en wel het hoogste. De mens evolueert nog steeds verder, maar nu met de wind van biologie en biochemie in de rug.
Er zijn wel wat problemen. Zeer veel mensen zullen schrikken van deze ontwikkeling en terugvallen in de religie. De religie gaat een gouden eeuw tegemoet. Het fundamentalisme zal gaan bloeien. Hier liggen dus allerlei mogelijke situaties die zwanger zijn van geweld.
Klik op de afbeelding om naar de website van het programma te gaan.
Deze visie op de toekomst roept vele vragen op. De eerste vraag is of de wetenschappers inderdaad de mens kunnen veranderen, vervolmaken, verbeteren. Het zou best kunnen zijn dat over vijftig of honderd jaar de geleerden wat lacherig zullen doen over de verwachtingen van de hedendaagse wetenschappers. Mensen zijn geen fruitvliegjes.
Het is ook de vraag of mensen wel ‘anders’ willen zijn. Zeker het zou fijn zijn als bepaalde ziekten zouden verdwijnen. Maar willen we een ander karakter? Zelfs als we ‘van nature’ gewelddadig zouden zijn, willen we misschien geen ander karakter, omdat we het gevoel hebben niet onszelf te zijn.
Het godsbeeld van deze geleerden is dat van gatenvuller, een God wordt opgevoerd die verantwoordelijk is voor wat we nog niet begrijpen, maar wanneer we het begrijpen, plaats moet maken voor de begrijpende mens.
Een geheugen veranderen lijkt me misdadig. Recht doen aan iemand kan dan gemakkelijk vermeden worden. De volmaakte mens is kennelijk iemand die geen relaties heeft met andere mensen en volstrekt autonoom is. Dit is onzin. Mensen worden mens door elkaar na te bootsen. Met alleen chromosomen worden we geen mens.
De toekomst ziet er voor de volmaakte mens niet plezierig uit. Grote groepen religieuze fundamentalisten bedreigen de volmaakte mens. Oorlog lijkt onvermijdelijk. Hoe kun je een volmaakt mens zijn in een onvolmaakte wereld met nog onvolmaakte medemensen ? De mogelijkheid je kind toe te rusten met de door jou gewenste eigenschappen zal ertoe leiden dat mensen meer op elkaar gaan lijken en met elkaar zullen rivaliseren: een tweede bron van geweld. Wat is hier ‘volmaakt’?
Wat is de ‘volmaakte’ mens’? De ‘volmaakte mens-geleerden’ hebben een tunnelvisie. Hun toekomstdroom is een nachtmerrie.
Ik geef er de voorkeur aan onvolmaakt te zijn.
*
In de zomermaanden verschijnt dit blog in een tweewekelijks ritme.