De nieuwe leider van de Labour Partij Jeremy Corbin verscheen niet toen hij de eed van trouw aan Koningin Elizabeth II moest afleggen om zo lid te worden van de Privy Counsel, een adviesraad van het staatshoofd, een van de oudste instituties die Engeland kent, en waarschijnlijk nu een van de onbelangrijkste.
‘De paus is misschien wel het meest vorstelijke staatshoofd. Een vreemde combinatie van dienaar en “zijne heiligheid”.’ Op de foto: Benedictus XVI (links) en zijn opvolger Franciscus.
De ceremonie is middeleeuws: hij moet knielen voor de koningin en zijn handen in die van haar leggen. Voor mij hoeft dat middeleeuwse niet zo. Ik zie de Nederlandse ministers en leden van het parlement een eed afleggen in deze vorm nog niet doen. Corbin is een republikein en linkse socialist. Hij zou de spoorwegen weer willen nationaliseren, een goed idee als je het gehannes ziet op de Nederlandse spoorwegen, sinds ze het voorbeeld van Engeland – meer concurrentie – hebben gevolgd. Overigens werd Corbin toch lid van de Privy Counsel, zonder eed.
Engeland is een van de weinige landen die de uiterlijkheden van een Europese middeleeuwse monarchie heeft bewaard. De andere monarchieën hebben de middeleeuwse gebruiken nooit gehad of afgeschaft. Faroek, de laatste koning van Egypte, afgezet in 1952, schijnt gezegd te hebben dat er in de toekomst slechts vijf koningen zouden overblijven: de koning van Engeland en de vier koningen van het kaartspel.
Koningen raken uit de tijd, Maar is dit wel zo? Het merkwaardige verschijnsel doet zich voor dat in verschillende staten de machthebber wel (minister-)president genoemd wordt, maar als in een monarchie opgevolgd wordt door zoon, dochter, kleinzoon, schoondochter, al of niet via verkiezingen. Zo heeft de familie Nehru-Gandhi India een tijd geregeerd. Zelfs communistische staten als Noord-Korea zijn een soort monarchie. Voor deze staten is erfelijkheid een goede basis voor stabiliteit. Overigens zijn er ook staten, zoals Polen, die na de dood van het staatshoofd een nieuwe kozen. Die werd ook koning genoemd.
Ik wil hier niet ingaan op de oorsprong van het koningschap. Dat zou veel meer woorden eisen. Nederland is een koninkrijk geworden in 1815 omdat het toen modern was een koning en een parlement te hebben. We hebben twee eeuwen monarchie gevierd – ik heb er niets van gemerkt. We hebben ook twee eeuwen een parlement gehad en ook dat is voor mij niet veel meer dan een getal. We waren een republiek met een tamelijk rommelig bestuur en werden een koninkrijk met langzamerhand duidelijke regels, die al of niet opgeschreven waren. Zo is het nooit bepaald hoe een kabinet moet worden gevormd en samengesteld. Sinds kort neemt de voorzitter van de Tweede Kamer daarbij het voortouw, vroeger deed het staatshoofd dit.
Ik verwacht dat de nog bestaande monarchieën zullen verdwijnen, of door de druk van een republikeinse leider, die zoals Corbin geen angst kent, of omdat de regerende familie zelf er de buik van vol krijgt, of omdat perikelen rond een huwelijk leidt tot een gedwongen aftreden. Maar als je het ceremonieel leuk vindt, kan het nog wel even duren voordat het koningschap verdwijnt.
‘Aan u o koning der ere…’ was ooit een bekend Rooms lied. Ik vermoed dat de meesten dachten dat de koning in dit lied Jezus was. Dit is niet zo. Hiermee wordt de paus bedoeld. Al wordt het pausschap niet door vererving overgedragen, de paus is misschien wel het meest vorstelijke staatshoofd. Hij heeft zelfs een leger. Een vreemde combinatie van dienaar en ‘zijne heiligheid’. Koning Faruk was hem vergeten. Zou het niet beter zijn de kerkelijke staat op te heffen? Het lijkt mij wel iets voor paus Franciscus.