De apostolische traditie en vriendschap

De latere paus Johannes Paulus II tijdens een vakantie met vriendin Anna-Teresa Tymieniecka.

De latere paus Johannes Paulus II tijdens een vakantie met vriendin Anna-Teresa Tymieniecka.

Het leek wat op de ouderwetse komkommertijd: de zomer voor het noordelijk continent wanneer de westerse politieke leiders op vakantie zijn. Niet alleen de politieke leiders, maar ook arbeiders, acteurs en zelfs kloosterlingen laten voor een korte of langere tijd huis, kantoor, cel, en werkplek in de steek om bij te komen.

Tegenwoordig is de komkommertijd aan het verdwijnen, omdat men ontdekt heeft dat er nog meer continenten zijn waar mensen leven en dingen doen die verdienen in de media te verschijnen. Paus Francisco was bezig flink uit te halen tegen de drugdealers in Mexico en tegen hen die dat min of meer tolereren – de elites in samenleving en kerk – toen er foto’s opdoken van kardinaal Wojtyla, later paus Johannes-Paulus II en inmiddels heilig verklaard, op vakantie of een dagje uit met een vrouw. Alsof de komkommertijd nog bestond, storten de media zich erop, maar het nieuws bleek oud en onbelangrijk te zijn.

Anna-Teresa Tymieniecka heette ze, geboren in Polen in 1923. Ze overleed in de Verenigde Staten in 2014. Ze was een filosofe die gestudeerd had in Krakau, Zwitserland en België. Zij had een boek van Woytyla vertaald in het Engels, nog voordat het betreffende boek was gepubliceerd, Deze vertaling, verschenen als The Acting Person, kreeg veel kritiek omdat zij met de gedachten van de kardinaal op de loop ging. Ook Wojtyla was ‘not amused’, naar men zegt. 

pausjp2-tymieniecka2Zij ontmoetten elkaar in Amerika Daar trouwde zij in 1956 met S. Houtakker, een adviseur van Nixon. Zij was de stichter en voorzitter van het Phenomenologisch Instituut, waaraan wijsgeren als Emmanuel Levinas, Paul Ricoeur, en Hans-Georg Gadamer medewerking verleenden.

De filosofe en de kardinaal werden bevriend, schreven elkaar vele brieven en deden kennelijk ook recreatieve dingen samen. Van haar liggen alle brieven nog in een Pools archief. Die van hem zijn nu open ter inzage.

De rioolpers heeft nooit durven beweren dat in verband met de celibaatsbelofte er iets niet in orde was. Haar bijna naïeve reactie op een dergelijke vraag – hij was veel ouder en zij was getrouwd – was overtuigend.

Dat pausen op vakantie gingen was geen nieuws. Men dacht dan aan het buitenverblijf Castel Gandolfo, dichtbij Rome. Johannes-Paulus II heeft daar nog een zwembad laten aanleggen. Paus Pius XI was een verwoed skiër en wandelaar in de bergen.

Dat pausen iets met vrouwen hadden was al eeuwen geleden. Meestal was dat niet zo fraai. Ik denk dat niet veel pausen gecorrespondeerd hebben met een vrouw buiten een pastorale of zakelijke context. lk vermoed dat vele tot het celibaat verplichte figuren en zelfs heiligen een warme relatie hadden met een vrouw of man. Maar de correspondentie is zelden geheel of ten dele bewaard is gebleven.

Ik schud een paar namen uit mijn mouw. Ik denk aan Benedictus van Nurcia en zijn zus Scholastica (480-543) die eens per jaar met elkaar een dag een geestelijke gesprek hielden. Petrus Abelard (1070-1142) en Héloise (1100-1162) vormen een beroemd liefdespaar. Catharina van Siena (1347- 1380) preekte al schrijvende tot de pausen van haar tijd. Franciscus van Sales (1567- 1622) en Francisca de Chantal (1572-1641) hadden een nauwe band. Na de dood van haar echtgenoot in 1601 stichtte Francisca een orde die geen zware ascetische eisen aan haar leden stelde. Minder goed bekend is de zaligverklaarde Jordanus van Saksen (1190-1237), die een dertigtal zeer liefdevolle brieven heeft nagelaten, gericht aan Diana D’Andalo, een dominicanes in Bologna.

Ik heb zelf enige keren met een vrouw – een Nederlandse en een Poolse – gekampeerd, zonder dat – voor zover ik weet – iemand ten onrechte allerlei fantasieën kreeg. Er bestaat kennelijk naast een apostolische traditie ook een vriendschapstraditie. Goed om te weten.

Delen:

Schrijf een reactie

Opgeslagen onder Kerk

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *