Het achthonderdjarig bestaan van de Orde van de Predikers, doorgaans ‘dominicanen’ genoemd naar hun stichter Dominicus, wordt niet gevierd met een grote bijeenkomst ergens in Nederland, of nog grootser, ergens in Europa of in een ander continent. In elk geval in Nederland wordt dit jubileum gevierd in kleinere bijeenkomsten.
Beeld van het symposium in de Dominicuskerk in Nijmegen. Foto Peter Kusters
Zaterdag 2 april vond een bijeenkomst plaats in de Dominicuskerk in Nijmegen met als thema ‘De dominicaanse inzet voor mensenrechten’ onder de titel Zijn zij dan geen mensen? De titel is ontleend aan de preek van de dominicaan Antonio de Montesinos in 1511 tegen de misdaden van de Spaanse veroveraars en kolonisatoren van het eiland Hispaniola, nu verdeeld tussen de Dominicaanse republiek en Haïti.
Dit was niet een preek van een individueel predikant. De gehele communiteit was betrokken geweest bij de opzet en had veel tijd besteed aan het vinden van de juiste en meest aansprekende woorden.
Een van de toehoorders van deze preek was Bartolomé de las Casas, die zo geraakt werd dat hij dominicaan werd en mensenrechtenactivist. Helaas suggereerde hij dat mensen uit Afrika veel beter geschikt waren voor het zware werk op de koloniën dan de indianen. Dit werd gretig opgepikt door de slavenhouders. Zij begonnen op grote schaal zwarte mensen naar Amerika te vervoeren. Vaak waren dit mensen die door andere zwarte mensen overvallen waren, gevangen waren gemaakt en ter koop werden aangeboden.
Bij de bijeenkomst in Nijmegen waren ongeveer honderd deelnemers. Jan van Hooydonk opende de bijeenkomst met te zeggen dat er in die achthonderd jaar heel wat zwarte bladzijden zijn geschreven, we denken vooral aan de inquisitie.
Die inquisitie had iets positiefs. Voordat de inquisitie ontstond kon alleen de partij die benadeeld was een proces aanspannen. Maar als de partij tegen wie het proces gevoerd zou worden meer macht had, meer gezag, meer geld, dan kon je het plan deze partij aan te vallen beter vergeten.
De inquisitie stond in beginsel boven de partijen Ze wachtte niet zo lang en diende de aanklacht in wanneer ze dacht dat daarvoor voldoende bewijs voor te hebben. Maar allengs werd de inquisitie een vervolgingsmachine die vele levens eisten, hoewel minder dan men meestal aannam omdat heel vaak een afbeelding van de – vaak overleden – aangeklaagde werd verbrand, en niet een nog levende mens.
Inleider en ‘jonge dominicaan’ Richard Steenvoorde o.p. in gesprek.
Het symposium ging in op de dominicaanse inzet voor de mensenrechten in de zestiende eeuw, toen de discussie over de mensenrechten begon. Ik leerde het verschil tussen burgerrechten – de overheid verleent rechten aan de burgers – en mensenrechten – de mens heeft rechten omdat hij mens is. Richard Steenvoorde, sinds kort lid van de Orde maakte deze onderscheiding.
Een tweede lezing – Over ongewone wegen van dominicanen nu – werd verzorgd door Lucette Verhoven, een Vlaamse journaliste die vaker heeft gepubliceerd over dominicanen. In 2001 verscheen een Engelstalige bundel van artikelen over de mensenrechten en de dominicanen: ‘Justice, Peace and Dominicans 1216-2001’, uitgegeven door John Orme Mills.
Het symposium sloot af met vier workshops: over rechten van gevangenen, over nieuwe vormen van slavernij, over vrouwenhandel, en de laatste over mensenrechten in de verkondiging. Hierin werd geprobeerd een aanzet tot een preek te maken vanuit het verhaal van Lucas 4, de preek van Jezus in de synagoge van Nazareth.
Franciscanen en Dominicanen delen samen een zetel bij de commissie van de mensenrechten bij de Verenigde Naties. Dit lidmaatschap heeft de status van een niet-gouvermentele organisatie (ngo). Verschillende keren heeft deze commissie individuen en organisaties hulp kunnen bieden. Het ziet er naar uit dat helaas hun werk in de toekomst nog broodnodig blijft.